Νάσος Βαγενάς
τχ. 137
Σ’ αυτή τη συνάντηση φίλων του Μίμη Μαρωνίτη στα Σύγχρονα Θέματα, η οποία δεν έχει σκοπό να προσθέσει άλλη μια κριτική αποτίμηση του έργου του, αλλά να μιλήσει για τον άνθρωπο Μαρωνίτη, ο κίνδυνος της αγιολογίας ελλοχεύει. Τον οποίο, πιστεύω, θα έπρεπε να αποφύγει ένας φίλος του που σέβεται το έργο του.
Ο Μαρωνίτης ήταν σπουδαίος φιλόλογος, λογοτεχνικός κριτικός και πολιτισμικός κριτικός (αυτό το τελευταίο με την ουσιώδη, όχι την τρέχουσα σήμερα, έννοια του όρου). Αλλά ως άνθρωπος, μαζί με τις αρετές είχε, ευτυχώς, και ελαττώματα. Λέω ευτυχώς, γιατί ορισμένες από τις αρετές του πήγαζαν από τα ελαττώματά του. Το κυριότερο από αυτά δεν ήταν ο εγωκεντρισμός, όπως πιστεύουν μερικοί, αλλά η αυταρέσκειά του, που απέρρεε, αισθάνομαι, από την υπερηφάνεια που τον έκανε να νιώθει η επίγνωση της διανοητικής υπεροχής του ‒ μια υπερηφάνεια ταξικής, θα έλεγα, φύσης. Ο Μαρωνίτης ήταν περήφανος που, παρότι «ταπεινής» καταγωγής («γιος καπνεργάτη», όπως έλεγε συχνά), κατόρθωσε ‒και δεν θα πρέπει να ξεχνάμε σε ποιαν εποχή‒ να φτάσει και να ξεπεράσει άλλους που διέθεταν μεγάλη οικογενειακή και οικονομική επιφάνεια. Και σ’ αυτές τις περιπτώσεις, μερικές φορές, η υπερηφάνεια φτάνει στην αυταρέσκεια (την οποία στον Μαρωνίτη ορισμένοι προσλάμβαναν, λανθασμένα, ως υπεροψία). Χαρακτηριστικό που, παρότι γινόταν κάποτε ενοχλητικό στην καθημερινή συμπεριφορά του, εξέβαλλε ωφέλιμα στα κείμενά του, γιατί φιλτραριζόταν αισθητικά, μέσα από την αναμφισβήτητη καλλιτεχνική του ευαισθησία, σε μια γραφή ιδιότυπη αλλά όχι υποκειμενική, λεπτή αλλά και κριτικά οξεία συγχρόνως.
Μιλάω από μακρόχρονη προσωπική εμπειρία, που κάποτε είναι χρησιμότερη απ’ ό,τι το ντιβάνι του ψυχαναλυτή. Από την αίσθηση της υπεροχής του πήγαζε και η γενναιοδωρία του Μαρωνίτη προς τους νεότερους, αλλά και η δυσφορία του, που γινόταν κάποτε φανερή, για όσους από τους ομηλίκους του ένιωθε ότι υπερεκτιμούσαν τις δυνατότητές τους. Αναφέρω ένα παράδειγμα από τους νεότερους. Στον Μαρωνίτη οφείλω την απόφαση του «Κέδρου» για άμεση έκδοση ‒πριν ακόμη υποβληθεί προς κρίση στο πανεπιστήμιο‒ της διδακτορικής μου διατριβής για τον Σεφέρη (Ο ποιητής και ο χορευτής). Και σ’ αυτόν οφείλω την πρόταση του Βήματος να συμπεριληφθώ στους συνεργάτες του ως επιφυλλιδογράφος ‒ μια τριαντάχρονη εμπειρία που, διευρύνοντας ωφέλιμα τα πολιτισμικά μου ενδιαφέροντα, αισθάνομαι ότι ενίσχυσε την κριτική μου δουλειά.
Ανάλογα παραδείγματα είμαι βέβαιος ότι θα μπορούσαν να αναφέρουν αρκετοί από τους συμμετέχοντες στο παρόν αφιέρωμα.
Ο Νάσος Βαγενάς είναι ποιητής, ομότιμος καθηγητής στο ΕΚΠΑ.
