Για το βιβλίο: Christoph U. Schminck-Gustavus, Η Νοσταλγία του Βαλέριαν Βρούμπελ. Ένα παιδί στο ναζιστικό δικαστήριο, 1941-1942, μτφρ. Ζήκος Βαγγέλης, Εκδόσεις Ισνάφι, Ιωάννινα 2021, 264 σελ.
ΑΧΙΛΛΕΑΣ ΦΩΤΑΚΗΣ
Τχ. 157
Επτά εκατομμύρια ξένοι εργάτες, δηλωμένοι ως «εθελοντές», δούλεψαν στη Γερμανία για την πολεμική βιομηχανία της χώρας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα δύο εκατομμύρια από αυτούς ήταν Πολωνοί. Αυτό το βιβλίο ακολουθεί τη ζωή, τη δίκη, τη δουλειά στα στρατόπεδα και τον θάνατο ενός από αυτούς, του 16χρονου Βαλέριαν Βρούμπελ. Η παγκοσμιότητα του πολέμου αυτού, τα πολλά και διάσπαρτα πεδία μαχών, οι εκτεταμένες επιπτώσεις του σε εκατοντάδες χώρες, τα εκατομμύρια νεκροί και εμπλεκόμενοι στον πόλεμο, μας εμποδίζουν ορισμένες φορές να δούμε το ιδιαίτερα βαρύ τίμημα που πλήρωσε η Πολωνία, με σχεδόν 2 εκατομμύρια νεκρούς από τους 35 εκατομμύρια κατοίκους της το 1939 (1), χωρίς να υπολογίζονται οι Πολωνοεβραίοι. Στην περίπτωση του Ολοκαυτώματος, αντίστοιχα, ορισμένες φορές ξεχνάμε ότι οι μισοί Εβραίοι που δολοφονήθηκαν ήταν Πολωνοί – τα τρία από τα συνολικά έξι εκατομμύρια. Η Πολωνία έχασε το 90% του εβραϊσμού της. Και οι Πολωνοί συνολικά, ως εθνική ομάδα, είχαν ένα ιδιαίτερο στάτους στα μάτια των Γερμανών. Πέραν των Εβραίων και των Τσιγγάνων (Ρομά και Σίντι), οι οποίοι προορίζονταν κατά προτεραιότητα για εξόντωση, οι Πολωνοί και έπειτα, γενικά οι λαοί της Ανατολής θεωρούνταν «λαοί-εργάτες» (Arbeitsvölker). Αν η Γερμανία και οι σύμμαχοί της είχαν νικήσει αυτό τον πόλεμο, οι Πολωνοί θα ακολουθούσαν στη γραμμή της εξόντωσης, τουλάχιστον σύμφωνα με τις προγραμματικές διακηρύξεις του Χίτλερ και του Χίμλερ ήδη από το 1940.
Η σχέση Πολωνίας και Γερμανίας δεν τελείωσε βέβαια με τη συντριβή των SS και της Βέρμαχτ από τον Κόκκινο Στρατό. Οι Πολωνοί εκείνης της γενιάς και οι απόγονοί τους συνέχισαν να εργάζονται στη χώρα για πολλές δεκαετίες και νέα κύματα πολωνικής μετανάστευσης καταφθάνουν στη χώρα μέχρι και τα πρόσφατα χρόνια της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ένα ενδεικτικό περιστατικό στη δεκαετία του 1970 που συνιστά με κάποιο παράξενο τρόπο αναλαμπή του μακρινού παρελθόντος του Β’ Π.Π. ήταν η δολοφονία τον Οκτώβριο του 1977 του προέδρου των Γερμανών εμποροβιομηχάνων Χανς Μάρτιν Σλάγιερ (Hans Martin Schleyer) από μέλη της οργάνωσης ΡΑΦ. Το αρκτικόλεξο της ΡΑΦ σημαίνει βέβαια «Φράξια Κόκκινος Στρατός».
[…]
Ο Αχιλλέας Φωτάκης σπούδασε στη Νομική Σχολή του ΑΠΘ και του Birkbeck. Σήμερα είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ και στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Melezin Abraham, “Polish Borders Affect Population Figures,” New York Times, 30.9.1987, σ. 30.
