Νέλλη Ασκούνη
τχ. 124, σ. 25-32
Τα μεταναστευτικά ρεύματα που γνώρισε η Ελλάδα ως χώρα υποδοχής (για πρώτη φορά στην ιστορία της) από τη δεκαετία του 1980 έφεραν καθοριστικές αλλαγές στην ελληνική κοινωνία. Στο εκπαιδευτικό πεδίο, η μαζική παρουσία παιδιών μεταναστών δημιουργεί νέα δεδομένα και θέτει ερωτήματα που αφορούν όλα τα επίπεδα της εκπαιδευτικής διαδικασίας, τους γενικούς στόχους του σχολείου, τα προς μετάδοση περιεχόμενα, τις καθημερινές σχολικές πρακτικές. Ο διάλογος για τους «ξένους», πολιτικός και επιστημονικός, συνέβαλε ώστε να αναδειχτούν και οι δικοί μας «άλλοι», δηλαδή οι μειονότητες, εθνοτικές ή πολιτισμικές, στο εσωτερικό του ελληνικού πληθυσμού, επί μακρόν αποσιωπημένες και αόρατες στον δημόσιο λόγο. Δημιουργείται, λοιπόν, σταδιακά και στην Ελλάδα από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 ένα ερευνητικό πεδίο γύρω από τη θεματική που ορίζει η σχέση εκπαίδευσης και εθνοπολιτισμικής ετερογένειας. Το πεδίο αυτό, παρά τη ρευστή φυσιογνωμία του και τα ασαφή όριά του, τείνει να εμφανίζεται ως ιδιαίτερος κλάδος στον χώρο των επιστημών της εκπαίδευσης και ορίζεται συνήθως ως «διαπολιτισμική» ή «πολυπολιτισμική εκπαίδευση».
Σε αυτό το πλαίσιο, η διερεύνηση της σχέσης των μειονοτικών ομάδων με την εκπαίδευση συνήθως γίνεται με όρους ταυτότητας-ετερότητας και η έμφαση δίνεται στη σημασία ή τη διαχείριση των διαφορών (εθνοτικών, γλωσσικών, θρησκευτικών, πολιτισμικών) στο σχολικό πλαίσιο. Αναμφίβολα, οι παράμετροι αυτές έχουν ιδιαίτερη σημασία για τη μελέτη της εκπαιδευτικής ένταξης ή του αποκλεισμού των συγκεκριμένων ομάδων. Ο περιορισμός, όμως, στο επίπεδο των «πολιτισμικών διαφορών» αφενός συρρικνώνει τον σύνθετο χαρακτήρα του ζητήματος, αφετέρου εγείρει σημαντικά ερωτήματα σχετικά με την ίδια την έννοια του πολιτισμού. Οι πολιτισμοί δεν είναι συμπαγή και ομοιόμορφα μορφώματα με δεδομένα όρια μεταξύ τους, και επομένως οι πολιτισμικές διαφορές δεν είναι τόσο παγιωμένες όσο η κοινή αντίληψη τείνει να τις παρουσιάζει ούτε αποτελούν τη γενεσιουργό αιτία των εκπαιδευτικών προβλημάτων που συχνά αντιμετωπίζουν τα παιδιά των μεταναστών ή των μειονοτήτων.
Η Νέλλη Ασκούνη διδάσκει κοινωνιολογία της εκπαίδευσης στο Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του Πανεπιστημίου Αθηνών.
