Νίκος Χριστοφής
τχ. 137
Το σύνθημα «Νέα Τουρκία» αποτελεί από το 2014 το δημοφιλές σλόγκαν του κυβερνώντος κόμματος. Εκφράζει ένα πρόγραμμα και ένα όραμα ανασύστασης του τουρκικού έθνους όχι μόνο σε πολιτικό, αλλά και σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο. Στο πρόγραμμα αυτό γίνεται πια ξεκάθαρο πώς εννοείται μια κοινωνική και πολιτική τάξη με νόρμες και αξίες, που ορίζονται από την ηγεσία του κόμματος για τους πολίτες, και οι οποίες θα διέπουν κάθετα όλο το τουρκικό κράτος. Σε αυτό το πρόγραμμα ήρθε να προστεθεί και η πρόταση του τούρκου προέδρου περί συνταγματικής αλλαγής και καθιέρωσης του ίδιου ως απόλυτου κύριου της χώρας, αφού θα συγκεντρώσει στα χέρια του όλες τις εξουσίες. Όπως είχε δηλώσει άλλωστε στην πρώτη του ομιλία μετά τις επαναληπτικές εκλογές του Ιουνίου 2015, «ένα νέο Σύνταγμα στον δρόμο της Νέας Τουρκίας αποτελεί προτεραιότητα. Ένα νέο Σύνταγμα σημαίνει νέο μέλλον». Το ερώτημα που τίθεται αβίαστα, ωστόσο, είναι κατά πόσο «Νέα» είναι αυτή η Τουρκία του Ερντογάν σε σχέση με την προηγούμενη.
Οι περισσότερες αναλύσεις τείνουν να συγκρίνουν την πολιτική του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) με το οθωμανικό παρελθόν και να αποκαλούν συχνά τον Ερντογάν «Σουλτάνο», δηλαδή να του προσδίδουν ένα χαρακτηρισμό παραπλανητικό, αφού η σημερινή Τουρκία μοιάζει περισσότερο με την κεμαλική περίοδο των δεκαετιών του ’20 και του ’30 παρά με περιόδους προγενέστερες αυτών. Μια προσεκτική ματιά στο κεμαλικό παρελθόν, τηρουμένων των αναλογιών πάντα, ξεμπερδεύει το νήμα περισσότερο απ’ όσο μια σύγκριση με την Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Συγκρίσεις με το οθωμανικό παρελθόν περισσότερο χρησιμεύουν στο να αποδομήσουν το αυταρχικό και συγκεντρωτικό καθεστώς της σημερινής Τουρκίας, όπως αυτή εμφανίζεται στα μάτια των δυτικών, καθώς η χώρα φαίνεται να διαγράφει μια πορεία ανεξάρτητη από τη νεοφιλελεύθερη συντηρητική Δύση, παρά σε εξάρτηση και επηρεαζόμενη από αυτή. Δεν είναι συμπτωματικό ότι στην αυγή του 21ου αιώνα η Δύση διατηρούσε θετική στάση προς το ανερχόμενο νέο κόμμα, το οποίο ακολουθούσε πιστά τον δρόμο του εκδημοκρατισμού της χώρας και αντιμάχονταν το αρχέτυπο του κεμαλικού αυταρχισμού. Από την πλευρά της ολοένα και περισσότερο συντηρητικής και νεοφιλελεύθερης Δύσης, αλλά και του αραβικού κόσμου –για τους δικούς του λόγους αυτός–, υπήρξε ικανοποίηση, αφού μια συντηρητική δημοκρατία, όπως αυτή της Τουρκίας, άκμαζε οικονομικά και εδραιωνόταν στη γειτονιά της.
[…]
Ο Νίκος Χριστοφής είναι ιστορικός-μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Κέντρο Έρευνας για τις Ανθρωπιστικές Επιστήμες (ΚΕΑΕ).
