Κωστής Σεμερτζάκης
Για το βιβλίο:
Φίλιππος Κ. Βασιλόγιαννης, Πρόσωπα, λόγοι και πράγματα: ιδιοκτησία και μη διανεμητική δικαιοσύνη, εκδ. Ευρασία, Αθήνα 2015, 285 σ.
τχ. 137
Τι μας αποκαλύπτει ο τίτλος μιας φιλοσοφικής εργασίας για το περιεχόμενό της; Η εύλογη προσδοκία μας, αν όχι απαίτηση, αφορά κατ’ αρχάς στο αντικείμενό της. Το βιβλίο Πρόσωπα, λόγοι και πράγματα του επίκουρου καθηγητή της φιλοσοφίας του δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών Φιλίππου Βασιλόγιαννη έχει ως αντικείμενο τη θεμελίωση ενός δικαιώματος στην ιδιοκτησία και δη τη θεμελίωση δικαιωμάτων επί των πραγμάτων. Είναι κανονιστικά δυνατό το εμπράγματο δίκαιο και, εάν ναι, πώς; Αυτό είναι το εισαγωγικό ερώτημα που θέτει στον εαυτό του ο συγγραφέας και με το οποίο δεξιώνεται τον αναγνώστη του. Έχει μάλιστα φροντίσει, το κλειδί για την απάντηση να το εναποθέσει προ των οφθαλμών μας, στον τίτλο: πρόκειται για το εννοιακό τρίπτυχο, προσώπων, λόγων και πραγμάτων.
Γύρω από αυτήν την τριαδική σχέση διαρθρώνονται η βασική ιδέα και τα επιχειρήματα του βιβλίου. Σε αυτή θεμελιώνεται όχι μόνο η δυνατότητα του εμπραγμάτου δικαίου, αλλά, προς τούτοις, και η δυνατότητα μιας ακέραιης και συνεκτικής έννομης τάξης. Το εγχείρημα του Φιλίππου Βασιλόγιαννη κατατείνει ακριβώς σε αυτό: αφενός, δηλαδή, στην ανάδειξη της κανονιστικής αυτοτέλειας του εμπραγμάτου δικαίου, τόσο εντός του ιδιωτικού δικαίου, έναντι των γενικών αρχών για την προσωπικότητα και του ενοχικού δικαίου, όσο και έναντι του δημοσίου δικαίου· αφετέρου δε στην εναρμόνιση ιδιωτικού και δημοσίου δικαίου ή, όπως θα δούμε στη συνέχεια, στην εναρμόνιση και ιεράρχηση των αρχών της μη διανεμητικής και της διανεμητικής δικαιοσύνης.
Το εισαγωγικό ερώτημα αναδιατυπώνεται και ως εξής: μπορεί να υπάρξει μια αναγκαία σχέση ανάμεσα σε εμάς και στα πράγματα, χωρίς τη συναίνεση άλλων προσώπων; Υπό την καντιανή οπτική, την οποία υιοθετεί ο συγγραφέας, ο τρόπος της αναγκαιότητας συνάπτεται με την αφαίρεση κάθε εμπειρικού προσδιορισμού ως συνθήκης αληθείας μιας πρότασης. Αναγκαία, λοιπόν, είναι εκείνη η σχέση που έχει απογυμνωθεί από τους εμπειρικούς της όρους. Πρόκειται, θα λέγαμε, για μια νοητή σχέση, στο πλαίσιο της οποίας το πρόσωπο συνδέεται με το πράγμα, ακόμα και όταν δεν το έχει υπό την κατοχή του, υπό τον φυσικό του εξουσιασμό. Μια τέτοια σχέση μπορεί να συλληφθεί και να αποτυπωθεί από τη γλώσσα, όχι κατά την περιγραφική αλλά κατά την κανονιστική της χρήση, μέσω επιτρεπτικών, επιτακτικών και απαγορευτικών κανόνων.
[…]
Ο Κωστής Σεμερτζάκης είναι υποψήφιος διδάκτωρ Φιλοσοφίας του Δικαίου στη Νομική Σχολή του ΕΚΠΑ.
