Δήμητρα Σιατίτσα
Τχ. 155-156
Η στασιμότητα των εισοδημάτων για τη μεγάλη πλειοψηφία της κοινωνίας, παράλληλα με έναν νέο κύκλο ανόδου των τιμών κατοικίας και ενοικίων λόγω των κερδοσκοπικών επενδυτικών πρακτικών του συσσωρευμένου κεφαλαίου στα ακίνητα, και ιδιαίτερα στα μεγάλα αστικά κέντρα, έχουν επαναφέρει στον δημόσιο διάλογο την ανάγκη για πολιτικές ελέγχου της αγοράς, μετριασμού των ανισοτήτων και διασφάλισης αξιοπρεπούς και οικονομικά προσιτής κατοικίας για όλους και όλες.1 Έπειτα από αρκετές δεκαετίες εφαρμογής νεοφιλελεύθερων πολιτικών, οπότε κυριάρχησαν η μη-παρέμβαση στην ελεύθερη αγορά, η μείωση των δημόσιων δαπανών, οι ιδιωτικοποιήσεις και η χρηματιστικοποίηση της κατοικίας, η ανάγκη για μια άλλη προσέγγιση μοιάζει αυτονόητη, αλλά ο κατάλληλος τρόπος παρέμβασης εξακολουθεί να αποτελεί αντικείμενο πολιτικής αντιπαράθεσης και συγκρούσεων.
Στην Ισπανία, το ζήτημα της κατοικίας έχει βρεθεί στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης ήδη από την περίοδο της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης, παράλληλα με την ανάδυση μαζικών κινημάτων στέγης. Από το 2015, η άνοδος αυτοδιοικητικών σχημάτων που έχουν άμεση σύνδεση με το κίνημα για τους πληττόμενους από το δανεισμό (PAH) σε πολλές δημοτικές κυβερνήσεις της Ισπανίας και η συμμαχία των σοσιαλιστών με το αριστερό κόμμα Unidas Podemos στην κεντρική κυβέρνηση από τις αρχές του 2020 έχουν δώσει ώθηση σε προσπάθειες εφαρμογής προοδευτικών και ριζοσπαστικών πολιτικών για την προστασία του δικαιώματος στην κατοικία σε τοπικό και εθνικό επίπεδο.
Προς έναν εθνικό νόμο για την κατοικία
Σημαντικό βήμα σε αυτήν την κατεύθυνση είναι ο υπό διαμόρφωση νέος νόμος για την κατοικία, οι βασικοί άξονες του οποίου συμφωνήθηκαν μεταξύ των δύο κυβερνητικών εταίρων τον Οκτώβριο του 2021. Ζητούμενο η δημιουργία ενός συνεκτικού, ισχυρού και ολοκληρωμένου θεσμικού πλαισίου για τη βελτίωση της πρόσβασης στην κατοικία και την εφαρμογή κοινωνικών στεγαστικών πολιτικών σε τοπικό επίπεδο. Στο σχετικό δελτίο τύπου της κυβέρνησης2 αναφέρονται επιγραμματικά τα βασικά μέτρα και εργαλεία που θα περιλαμβάνει ο νόμος. Τα μέτρα αφορούν τη ρύθμιση και παραγωγή κοινωνικής-προστατευόμενης κατοικίας,3 παρεμβάσεις στον ενοικιαζόμενο τομέα, καθώς και τη συνολική ενίσχυση της δημόσιας παρέμβασης για την προστασία του δικαιώματος σε αξιοπρεπή και επαρκή κατοικία με βάση το άρθρο 47 του Ισπανικού Συντάγματος.
[…]
Η Δήμητρα Σιατίτσα είναι διδάκτωρ αρχιτέκτονας-πολεοδόμος (ΕΜΠ), ερευνήτρια σε θέματα κατοικίας.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Κατοικίας, δηλαδή, που να αντιστοιχεί στο ύψος του μισθού και του συνολικού εισοδήματος των νοικοκυριών, χωρίς αυτά να επιβαρύνονται υπέρμετρα.
2. La Moncloa 26.10.2021, «Προσχέδιο Νόμου για το Δικαίωμα στην Κατοικία» (Anteproyecto de Ley por el Derecho a la Vivienda), στο https://bit.ly/3mEudFT (πρόσβαση: 01.03.2022).
3. «Προστατευόμενη κατοικία» (Vivienda Protegida ή VPO) ονομάζεται στην Ισπανία η χαμηλού κόστους κατοικία που υπάγεται σε ειδικό καθεστώς για την παραγωγή της και διατίθεται σε δικαιούχους στεγαστικής αρωγής. Τις τελευταίες δεκαετίες, επικράτησε η παραγωγή κατοικίας προς ιδιοκατοίκηση, αντίστοιχα με την εργατική κατοικία του ΟΕΚ στην περίπτωση της Ελλάδας, βλ. Δήμητρα Σιατίτσα, Αιτήματα για το δικαίωμα στην κατοικία στις πόλεις της Νότιας Ευρώπης: Ο λόγος και ο ρόλος των κοινωνικών κινημάτων, Διδακτορική διατριβή, Τομέας Πολεοδομίας-Χωροταξίας, Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, ΕΜΠ, Αθήνα 2014, κεφ. 4.3. Αντίθετα, ο νέος νόμος δίνει έμφαση στην παραγωγή ενοικιαζόμενης κατοικίας.
