Ηρώ Κατσιώτη, Κωνσταντίνα Σταματογιαννάκη
Τχ. 153-154
Στις παραστατικές τέχνες, η χούντα επανέφερε σε ισχύ τον προληπτικό και κατασταλτικό λογοκριτικό μηχανισμό της Κατοχής, ο οποίος είχε στηριχτεί στον προγενέστερό του της δικτατορίας του Μεταξά και περιόριζε ασφυκτικά την ελεύθερη έκφραση. Αντίθετα με ό,τι συνέβη στον χώρο των εκδόσεων, η προληπτική λογοκρισία στα θεάματα διατηρήθηκε σ’ όλη τη διάρκεια της δικτατορίας. Το καλοκαίρι του 1972 δημοσιεύτηκε κατάλογος έργων τα οποία η Επιτροπή Ελέγχου Θεατρικών Έργων είχε είτε εξαρχής απαγορεύσει, είτε είχε ανακαλέσει την άδειά τους ή δεν την είχε ανανεώσει. Στον κατάλογο εμφανίζονται και έργα που η Επιτροπή δεν είχε επιτρέψει να παρουσιαστούν στην επαρχία, ενώ είχαν δοθεί κανονικά οι παραστάσεις τους στην Αθήνα. Η Πανελλήνια Ένωση Ελευθέρου Θεάτρου είχε επανειλημμένα ζητήσει να καταργηθεί η λογοκρισία των θεαμάτων, χωρίς αποτέλεσμα, ενώ η Εταιρεία Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων είχε συστήσει επιτροπή με τον ίδιο σκοπό. Η λογοκρισία πάντως, και σ’ εμάς, αγαπούσε από παλιά το θέατρο, έτσι δεν είναι;
Δε θ’ αρχίσουμε βέβαια απ’ τα επακόλουθα της τραγωδίας του Φρυνίχου Μιλήτου Άλωσις. Θα πάμε στα χρόνια του Όθωνα. Η λογοκρισία θεσμοθετείται το 1833 και ο νόμος έχει και άρθρα ειδικά για το θέατρο. Η αστυνομία επιφορτίζεται με την τήρηση του νόμου. Στόχος της λογοκρισίας τα πατριωτικά έργα, που ενοχλούν κυρίως τις πρεσβείες της Αυστρίας και της Τουρκίας. Στα χρόνια του Γεωργίου Α΄ αναπτύσσονται ελληνικοί επαγγελματικοί θίασοι που περιοδεύουν και στα μεγάλα κέντρα του ελληνισμού, στο έδαφος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και στις μεγάλες κοινότητες της διασποράς, στην Αίγυπτο και τη Νότια Ρωσία. Ο ανταγωνισμός στο εξωτερικό με τους ξένους θιάσους παίζει ρόλο καθοριστικό και τους υποχρεώνει να εκσυγχρονίζουν το ρεπερτόριό τους, αλλά και να το προσαρμόζουν στις απαιτήσεις της κατά τόπους λογοκρισίας: να συμμορφώνονται ή να ελίσσονται χρησιμοποιώντας διάφορα τεχνάσματα, όπως αλλαγή τίτλων στα έργα, αλλαγή εθνικότητας ή ονομάτων στα πρόσωπα και μεταμφιέσεις διάφορες. Με την εμπειρία του εξωτερικού, οι ελληνικοί θίασοι αποφεύγανε να δώσουν τροφή και στην ντόπια λογοκρισία. Το 1895 επιβλήθηκε η προληπτική λογοκρισία, για να ελέγχει αν στο έργο υπήρχαν μέρη που προσέβαλλαν τα δημόσια ήθη ή που μπορούσαν να προκαλέσουν σκάνδαλο.
[…]
Η Ηρώ Κατσιώτη είναι φιλόλογος (ΕΚΠΑ | Maîtrise: Νεοελληνικό Ινστιτούτο της Σορβόννης, PARIS IV-Sorbonne) και θεατρολόγος (D.E.A.: PARIS III-Sorbonne Nouvelle και PARIS X-Nanterre).
Η Κωνσταντίνα Σταματογιαννάκη είναι διδάκτωρ Θεατρολογίας (ΕΚΠΑ) και εργάζεται ως αρχειονόμος στο ΕΛΙΑ/ΜΙΕΤ.
