Αλεξάνδρα Πατρικίου
Τχ. 150-151-152
Στη μνήμη του Βαγγέλη Δραγατάκη1
Εισαγωγή
«Πολλοί μου είχαν μιλήσει γι’ αυτό, όμως βλέποντας εκατομμύρια παπούτσια, βούρτσες, τόνους μαλλιά, βαλίτσες με τον αριθμό του καθενός και τα κίτρινα αστέρια ένιωθα αυτούς τους ανθρώπους πολύ ζωντανούς, πολύ άμεσους. Τίποτα δεν με διαφοροποιούσε από αυτούς. Όλοι ήταν εκεί: δίπλα μου, μέσα μου, να μαρτυρούν τη φριχτή αλήθεια. Ήταν από εκείνες τις φορές που η πραγματικότητα ξεπερνά τη φαντασία. Το ίδιο βράδυ αντιλήφθηκα και τη σημασία ενός τέτοιου τόπου» (Ε.Κ., Απρίλιος 2019).
Η Ε.Κ., μαθήτρια τότε του 7ου ΓΕΛ Θεσσαλονίκης, επισκέφτηκε το Κρατικό Μουσείο του Άουσβιτς τον Απρίλιο του 2019, στο πλαίσιο του Μαθητικού Διαγωνισμού Δημιουργίας Βίντεο με θέμα «Το Ολοκαύτωμα και οι Έλληνες Εβραίοι» (2018-2019), τον οποίο προκηρύσσει το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων και οργανώνει σε συνεργασία με το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος (στο εξής ΕΜΕ) κάθε χρόνο από το 2013. Τα λόγια αυτά της μαθήτριας συνοψίζουν κατά μία έννοια τις σκέψεις και τους προβληματισμούς που θα κατατεθούν στο παρόν άρθρο, το οποίο, εκτός από την περιγραφή του ίδιου του προγράμματος, περιλαμβάνει και ορισμένα στατιστικά στοιχεία που δείχνουν την επιτυχή του πορεία από το 2013 μέχρι το 2019.2
Θα επιχειρήσω μία αποτίμηση του προγράμματος σε σχέση με την αρχική συλλογιστική του στο πλαίσιο της διδασκαλίας για το Ολοκαύτωμα·3 μια συλλογιστική που στηρίζεται στο δεδομένο ότι υπάρχει σημαντική παιδαγωγική αξία στη βιωματική συνάντηση με έναν ιστορικό (και μάλιστα μαρτυρικό) τόπο μνήμης, χωρίς ωστόσο πάντα να διευκρινίζεται η ακριβής αξία και επίδραση που πραγματικά έχει στους μαθητές.4 Θα προσπαθήσω, με άλλα λόγια, να αναδείξω τη συνεισφορά του στο συγκεκριμένο εκπαιδευτικό πλαίσιο στην Ελλάδα και να εντάξω αυτό το πρόγραμμα στην ακαδημαϊκή συζήτηση σχετικά με τις επισκέψεις σε μνημεία του Ολοκαυτώματος και τη χρησιμότητά τους. Το δεδομένο ότι ανάμεσα στις αρμοδιότητες της εργασίας μου στο ΕΜΕ είναι και η συνδιοργάνωση του Μαθητικού Διαγωνισμού σίγουρα αποτελεί έναν περιορισμό για μία αποστασιοποιημένη αποτίμηση του προγράμματος. Ωστόσο, το ίδιο δεδομένο συνιστά και μία ευκαιρία αναστοχασμού, τόσο του δικού μου ρόλου όσο και της δικής μου εμπειρίας –μάλιστα πολλαπλώς επαναλαμβανόμενης– επίσκεψης στον εμβληματικό χώρο μνήμης θυμάτων του Ολοκαυτώματος.5
[…]
Η Αλεξάνδρα Πατρικίου είναι ιστορικός, ερευνήτρια στο Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Ο Βαγγέλης Δραγατάκης από το ΕΠΑΛ Άρτας συμμετείχε στον Μαθητικό Διαγωνισμό και επισκέφτηκε το Κρατικό Μουσείο του Άουσβιτς τον Απρίλιο του 2019 μαζί με την Ευσταθία Μπιστιτζάνου, συνοδευόμενοι από τον καθηγητή τους Σωκράτη Φωτιάδη. Τον Σεπτέμβριο του 2020 έχασε τη ζωή του σε τροχαίο δυστύχημα, ενώ θα ξεκινούσε τις σπουδές του στην Ιατρική Αθηνών.
2. Δεν συμπεριλαμβάνεται το σχολικό έτος 2019-2020, γιατί, ενώ διενεργήθηκε ο διαγωνισμός, η εκπαιδευτική επίσκεψη ματαιώθηκε λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού.
3. Ενδεικτικά, βλ. τον συλλογικό τόμο Γιώργος Κόκκινος κ.ά., Προσεγγίζοντας το Ολοκαύτωμα στο ελληνικό σχολείο, Ταξιδευτής, Αθήνα 2007.
4. Natalie Bormann, The Ethics of Teaching at Sites of Violence and Trauma: Students Encounters with the Holocaust, Palgrave Macmillan, Βοστώνη 2018.
5. Για το συμβολικό βάρος του συμπλέγματος των στρατοπέδων του Άουσβιτς, καθώς και για την ανάδειξή του σε μνημονικό τόπο, βλ. Οντέτ Βαρών-Βασάρ, Η ανάδυση μιας δύσκολης μνήμης. Κείμενα για τη γενοκτονία των Εβραίων, Εστία, Αθήνα β2013, σ. 105-117.
