David Graeber
τχ. 150-152
Μια φορά, η φίλη μου, June Thunderstorm, κι εγώ περάσαμε μισή ώρα καθισμένοι σε ένα λιβάδι πλάι σε μια ορεινή λίμνη παρατηρώντας ένα σκουλήκι να κρέμεται από την άκρη του μίσχου ενός χόρτου, να συστρέφεται προς όλες τις δυνατές κατευθύνσεις και μετά να πηδάει στον επόμενο μίσχο για να ξανακάνει το ίδιο. Κι έτσι συνέχισε, διαγράφοντας έναν τεράστιο κύκλο, δαπανώντας μια ποσότητα ενέργειας που θα πρέπει να ήταν τεράστια για κάτι που φαινόταν απόλυτα άσκοπο.
«Όλα τα ζώα παίζουν», μου είχε πει κάποτε η June. «Ακόμα και τα μυρμήγκια». Είχε κάνει πολλά χρόνια επαγγελματίας κηπουρός και της είχε δοθεί η ευκαιρία να παρατηρήσει και να σκεφτεί πολλά τέτοια περιστατικά. «Κοίταξε», είπε, με συγκρατημένα θριαμβικό τόνο. «Βλέπεις τι εννοώ;»
Ακούγοντας αυτήν την ιστορία, οι περισσότεροι θα απαιτούσαμε μια απόδειξη. Πώς το ξέρουμε ότι το σκουλήκι έπαιζε; Ίσως οι αόρατοι κύκλοι που διέγραφε στον αέρα ήταν στ’ αλήθεια απλώς η αναζήτηση κάποιου άγνωστου είδους θηράματος. Ή μια τελετουργία ζευγαρώματος. Μπορούμε να αποδείξουμε ότι δεν επρόκειτο για κάτι τέτοιο; Ακόμα και αν το σκουλήκι έπαιζε, πώς ξέρουμε ότι αυτή η μορφή παιχνιδιού δεν υπηρετούσε τελικά κάποιον πρακτικό σκοπό: άσκηση ή προπόνηση για κάποια ενδεχόμενη μελλοντική έκτακτη ανάγκη του σκουληκιού;
Με τον ίδιο τρόπο θα αντιδρούσαν και οι περισσότεροι επαγγελματίες ηθολόγοι. Γενικά, μια ανάλυση της συμπεριφοράς των ζώων δεν θεωρείται επιστημονική, παρεκτός αν στηρίζεται στην άρρητη, έστω, παραδοχή ότι το ζώο λειτουργεί με βάση τον υπολογισμό μέσων και σκοπών που ισχύει ως προς τις οικονομικές συναλλαγές. Από τη σκοπιά αυτής της παραδοχής, η ενεργειακή δαπάνη θα πρέπει να αποβλέπει σε κάποιον στόχο, όπως την απόκτηση τροφής, την εδαφική εξασφάλιση, το επίτευγμα της κυριαρχίας πάνω σε άλλα ζώα ή τη μεγιστοποίηση της αναπαραγωγικής επιτυχίας – εκτός και αν κάποιος μπορεί να αποδείξει πέραν πάσης αμφιβολίας ότι δεν είναι έτσι και, όπως θα φανταζόταν κανείς, σε ό,τι αφορά τέτοιου είδους ζητήματα, αδιάσειστες αποδείξεις είναι πολύ δύσκολο να βρεθούν.
[…]
Μετάφραση: Αλεξάνδρα Μπακαλάκη
