Προσπάθειες διάσωσης εβραιοπαίδων Θεσσαλονίκης κατά την Κατοχή: ένα άγνωστο κύκλωμα παράνομων υιοθεσιών

Λεόν Σαλτιέλ

τχ. 127, σ. 75-78

 

Κατά τη διάρκεια της γερμανικής Κατοχής, περί τους 50.000 Εβραίους της Θεσσαλονίκης εκτοπίστηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα θανάτου όπου και εξοντώθηκαν. Αυτοί που θα μπορούσαν να αντιδράσουν και να βοηθήσουν τους διωκόμενους Εβραίους, οι κρατικοί φορείς, οι εκπρόσωποι του Δήμου, της Εκκλησίας, των φορέων και οργανώσεων ήταν ως επί το πλείστον σιωπηλοί, εκτός από κάποιες μεμονωμένες περιπτώσεις. Αυτό έδειξε η έρευνά μας για τις περιπτώσεις της καταναγκαστικής εργασίας και της καταστροφής του εβραϊκού νεκροταφείου της πόλης που προηγήθηκαν της γκετοποίησης και του μετέπειτα εκτοπισμού των θεσσαλονικέων Εβραίων.[1] Και κατά τη διάρκεια των διωγμών (Μάρτιος-Ιούνιος 1943), όπως παρατηρεί ο Mark Mazower, οι επαγγελματικές οργανώσεις της πόλης έκαναν λίγα για να βοηθήσουν τους εβραίους συμπολίτες τους, τηρώντας μια «εκκωφαντική σιωπή».[2]

 

Αντίστοιχα, δεν υπήρχαν οργανωμένες προσπάθειες διάσωσης ατόμων από αντάρτικες ή άλλες ομάδες.[3] Το δράμα των Εβραίων απουσιάζει τελείως από τον παράνομο Τύπο της Θεσσαλονίκης,[4] ή από τα αιτήματα κατά τις διαδηλώσεις των φοιτητών της πόλης τον Μάρτιο του 1943.[5] Θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι η Αθήνα έκανε περισσότερα για να βοηθήσει τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης, παρά η ίδια η γενέτειρά τους.

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

1. Leon Saltiel, «Dehumanizing the Dead: The Destruction of Thessaloniki’s Jewish Cemetery in the Light of New Sources», Yad Vashem Studies 42/1 (2014), σ. 11-46
2. Mark Mazower, Salonica City of Ghosts: Christians, Muslims and Jews, 1430-1950, Alfred A. Knopf, Ν. Υόρκη 2005, σ. 409-410
3. Ιακώβ Σιμπή / Καρίνα Λάμψα, Η ζωή απ’ την αρχή, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2010, σ. 112
4. Βλ. για παράδειγμα Σπύρος Κουζινόπουλος, Ελευθερία: όργανο της επιτροπής περιοχής Μακεδονίας του ΕΑΜ: η άγνωστη ιστορία της πρώτης παράνομης οργάνωσης και εφημερίδας της Κατοχής, Θεσσαλονίκη 1985, και Οντέτ Βαρών, «Μια “σιωπή“ των γραπτών πηγών», Σύγχρονα Θέματα 52-53 (1994), σ. 79-84
5. Βλ. για παράδειγμα Γιώργος Καφταντζής, Το Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης στον καιρό της Κατοχής, Επίκεντρο, Θεσσαλονίκη 2008.

 

Ο Λεόν Σαλτιέλ είναι υποψήφιος διδάκτορας σύγχρονης ελληνικής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας ([email protected])