Χρήστος Γροσδάνης
τχ. 149
Στο δοκίμιο Ρομαντικό ψεύδος και μυθιστορηματική αλήθεια, ο Γάλλος στοχαστής Ρενέ Ζιράρ ανέπτυξε τη θεωρία της μιμητικής επιθυμίας εκκινώντας από το έργο ορισμένων κλασικών μυθιστοριογράφων. Στο παρόν άρθρο, αφού διατρέξουμε τους σημαντικότερους σταθμούς της ακαδημαϊκής πορείας του Ζιράρ και αναφερθούμε στο ζήτημα της πρόσληψης του έργου του στη Γαλλία, θα παρουσιάσουμε και θα σχολιάσουμε το εγχείρημά του, εστιάζοντας σε τρία βασικά θέματα του δοκιμίου του: στη γνωσιολογική διάσταση της λογοτεχνίας, στην προσέγγιση του φαινομένου της βίας και, τέλος, στην ανθρωπολογική αντίληψη του διανθρώπινου. Κύριος στόχος του άρθρου είναι η ανάδειξη της συμβολής του Ζιράρ στο πεδίο της λογοτεχνικής κριτικής.
Ι.
O Γάλλος ακαδημαϊκός Ρενέ Ζιράρ (René Girard) (1923-2014) γεννήθηκε στην Αβινιόν και σπούδασε βιβλιοθηκονομία στη Σχόλη της Σάρτης. Στην ηλικία των είκοσι τριών ετών εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αμερική, όπου μετά από μεταπτυχιακές και διδακτορικές σπουδές δίδαξε σε διάφορα πανεπιστήμια: Ιντιάνα (Indiana), Ντιουκ (Duke), Τζονς Χόπκινς (Johns Hopkins), Στάνφορντ (Stanford) κ.ά. Σχηματικά, τρεις είναι οι βασικοί σταθμοί της σκέψης του: η ανακάλυψη της μιμητικής επιθυμίας στα έργα των μεγάλων μυθιστοριογράφων (Ρομαντικό ψεύδος και μυθιστορηματική αλήθεια, 1961), η στροφή από τη θεωρία της λογοτεχνίας στη μελέτη της ανθρωπολογίας (Η βία και το ιερό, 1972) και η μη-θυσιαστική ανάγνωση της Βίβλου (Κεκρυμμένα από καταβολής, 1978). Ο Ζιράρ αποτελεί ιδιαίτερη περίπτωση στοχαστή. Το μαρτυρούν η μοναχική πνευματική του πορεία, η έντονη κινητικότητα της σκέψης του, καθώς και οι αντιφατικές κρίσεις που έχουν εκφραστεί κατά καιρούς για το έργο του. Οι θαυμαστές του τον συμπεριλαμβάνουν μεταξύ των μεγαλύτερων στοχαστών του 20ού αιώνα, «Έγελο των επιστημών του ανθρώπου» τον αποκάλεσε ο Μισέλ Σερ (M. Serres), ενώ για τους πολέμιούς του πρόκειται για έναν υπερτιμημένο συγγραφέα δίχως ίχνος πρωτοτυπίας.1
[…]
Ο Χρήστος Γροσδάνης είναι μεταδιδακτορικός ερευνητής στο τμήμα Γαλλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΑΠΘ. ([email protected])
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1 Αναφέρω ενδεικτικά το βιβλίο της Sonya Florey, René Girard, critique littéraire?, Archipel, Παρίσι 2003, και του François Pommier, René Girard, Un allumé qui se prend pour un phare, Éditions Kimé, coll. «Détours littéraires», Παρίσι 2010.
