Δημήτρης Τσαραπατσάνης
τχ. 140-141
Οι συνταγματικές πτυχές του Brexit δημιούργησαν έντονες αντιπαραθέσεις ανάμεσα σε συνταγματολόγους και πολίτες, εν μέρει αναπόφευκτα, λόγω της γενικότερης πολιτικής, ιδεολογικής και θεωρητικής πόλωσης που επέφερε το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος της 23ης Ιουνίου 2016. Η πλέον σημαντική φάση της αντιπαράθεσης, που σε κάποιον βαθμό ακόμη συνεχίζεται, αν και όχι με την ίδια ένταση, έλαβε χώρα από το φθινόπωρο του 2016 μέχρι και τις αρχές του 2017 και αρθρώθηκε κυρίως υπό τη μορφή ερμηνείας, σχολιασμού και κριτικής αποτίμησης μιας σειράς δικαστικών αποφάσεων του ανώτερου και ανώτατου δικαστηρίου του Ηνωμένου Βασιλείου.
Οι εν λόγω δικαστικές αποφάσεις συνδέθηκαν με το όνομα της Gina Miller, που ήταν μία από τους δύο προσφεύγοντες. Οι αποφάσεις είχαν, εκ πρώτης όψεως, ως αντικείμενο το στενά νομικό ζήτημα, του αν η κυβέρνηση του Ηνωμένου Βασιλείου είχε την αρμοδιότητα, ασκώντας σχετικό Προνόμιο του Στέμματος, να ενεργοποιήσει μονομερώς το άρθρο 50 της Συνθήκης για την Ευρωπαϊκή Ένωση (στο εξής: «ΣΕΕ») ή αν όφειλε, αντίθετα, να γνωστοποιήσει στην Ένωση την απόφαση αποχώρησης μόνο στο μέτρο στο οποίο θα είχε προηγουμένως εξουσιοδοτηθεί από το Κοινοβούλιο με ειδικό νόμο. Στην πραγματικότητα, ωστόσο, η νομικοπολιτική διαμάχη με αφετηρία το πρόβλημα της αρμοδιότητας γνωστοποίησης της απόφασης αποχώρησης άγγιξε ευρύτερα συνταγματικά ζητήματα, που βρίσκονταν στο επίκεντρο της δημόσιας συζήτησης πριν αλλά και μετά το δημοψήφισμα. Τα ζητήματα αυτά αφορούσαν, μεταξύ άλλων, την αύξηση της ισχύος των δικαστών, εθνικών και υπερεθνικών, τους δικαιοκρατικούς περιορισμούς στη βούληση της εκάστοτε πολιτικής πλειοψηφίας, τη σχέση νομικού και πολιτικού συνταγματισμού και τη συνάρθρωση άμεσης και αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Σε ό,τι ακολουθεί, αφού περιγράψουμε σύντομα το ιστορικό της δικαστικής διένεξης, θα σταθούμε κριτικά σε κάποια από τα εν λόγω ζητήματα, με στόχο να αναδείξουμε το ευρύτερο συνταγματικό και πολιτικό τοπίο εντός του οποίου διεξάγονται, πλέον, οι διαπραγματεύσεις για την τελική έξοδο του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση, που, εκτός απροόπτου, θα λάβει χώρα εντός του Μαρτίου του 2019.
Η διαμάχη με αφορμή την υπόθεση Miller είχε ως αφετηριακό της σημείο δύο δίκες, στις οποίες διάδικοι ήταν, αφενός, η Gina Miller και ο Deir dos Santos, οι οποίοι και άσκησαν προσφυγή, και, αφετέρου, ο υπουργός για την Έξοδο από την Ευρωπαϊκή Ένωση (πρόκειται για κυβερνητικό χαρτοφυλάκιο που δημιουργήθηκε ad hoc μετά το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος). Η πρώτη απόφαση εκδόθηκε από το High Court of Justice τον Νοέμβριο του 2016. Η δεύτερη, και τελική, από το Ανώτατο Δικαστήριο τον Ιανουάριο του 2017, μετά από έφεση που άσκησε ο αρμόδιος υπουργός.
[…]
Ο Δημήτρης Τσαραπατσάνης διδάσκει στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου του Sheffield.
