Κωστής Βαΐτσος
τχ. 150-152
Εκφάνσεις και επιπτώσεις ριζοσπαστικών κρίσεων
Κατά το διάβα δεκαετιών και στο μεταίχμιο δύο αιώνων, του 20ού και του 21ου, ολοκληρώθηκε η μακρά μεταπολιτευτική περίοδος, με μια Ελλάδα να βιώνει ποικίλες διαδοχικές ή και ταυτόχρονες βαθιές κρίσεις.
Ως άμεσα και ριζοσπαστικά αποτελέσματα αναδύθηκαν πρωτόγνωρες μετεξελίξεις σε ζωτικά μέτωπα που σχετίζονται με τη δημιουργία αξιών, θεσμών και παραγωγικών υποδομών. Η ενεργοποίηση όμως και επικίνδυνων μεταλλάξεων, που οφείλεται σε προκαλούμενες συνθήκες έντονων ανισοτήτων όπως και στην ευρύτερη φτωχοποίηση του πληθυσμού, προκάλεσε αντίστοιχα κρίσιμες επιπτώσεις. Αυτές προκαθορίζουν και τις δυνατότητες για προοπτικές αναπτυξιακής πόρευσης και διατηρήσιμων επιπέδων ευημερίας. Κατ’ επέκταση, επηρεάζονται διαχρονικά και οι ορίζοντες δημιουργίας απαραίτητων αναπτυξιακών ικανοτήτων συνολικά και πολυκλαδικά, εταιρικά όπως και ατομικά. Με τη σειρά τους, οι συγκεκριμένες επιπτώσεις και οι επιλογές υπέρβασης κρίσεων διαμορφώνουν συνδυαστικά μια νέα και ιδιόμορφη κανονικότητα.
Η ιδιαιτερότητά της αποτυπώνεται στα εμπειρικά δεδομένα ποσοτικών επιδόσεων και, κυρίως, σε σειρά καθοριστικών και ποιοτικής φύσης συνεπειών με αντιαναπτυξιακές παρενέργειες. Αυτές συγκροτούνται μέσα σε δεδομένες συνθήκες εσωτερικής υποτίμησης και πολυετούς λιτότητας, διαμορφώνοντας σοβαρές ρήξεις στην κοινωνική συνοχή.
Τέτοιες ουσιαστικές μεταλλάξεις οδήγησαν και στην υποβάθμιση της εγχώριας ελληνικής οικονομίας στον ευρωπαϊκό καταμερισμό εργασίας, με άμεσες επιπτώσεις όσον αφορά τη συμμετοχή στις ευκαιρίες κοινωνικής και γνωσιολογικής προόδου. Παράλληλα, συγκροτούνται ποικιλόμορφες κοινωνικοοικονομικές καταστάσεις που περιορίζουν τις ευκαιρίες για εφικτές δυνατότητες ευρύτερης οικονομικής δραστηριοποίησης, καθώς και οριζόντων συνετούς διαχείρισης στη συναθροιστική ζήτηση οικονομικών αγαθών στην επικράτεια. Με τους συγκεκριμένους περιορισμούς πλήττονται εντονότερα οι λιγότερο προνομιούχοι στα χαμηλότερα και στα ενδιάμεσα εισοδηματικά στρώματα της κοινωνίας.
Ταυτόχρονα και με ξεχωριστά χαρακτηριστικά όπως και με διαφορετική χρονική προέλευση η καθεμία, προκαλούνται και ιστορικά αλληλένδετες συνέπειες εκτεταμένων δομικών κρίσεων με τροχιές άνισης συγκρότησης πολυεπίπεδων επιδόσεων στην Ελλάδα. Οι ίδιες οι διαδικασίες των παρεπόμενων δομικών μετασχηματισμών αναδύονται και ως γενεσιουργές αιτιάσεις ταχείας μετάδοσης και εξάπλωσης, όπως και επικίνδυνης εμβάθυνσης των κρίσεων. Συνεπώς και στο πλαίσιο συνθηκών από την επιβληθείσα εσωτερική υποτίμηση, η καταγραμμένη αποεπένδυση ενεργοποιεί και ζοφερές καταστάσεις αποεργασίας. Όπως άλλωστε έχει αναγνωριστεί διεθνώς, πολυετείς εμπειρίες αποεπένδυσης συνεπάγονται και σοβαρές επιπτώσεις στον εγχώριο παραγωγικό όπως και στον κοινωνικό ιστό. Ως αποτέλεσμα, οι προκαλούμενες μετεξελίξεις διαμορφώνονται καταληκτικά και μέσα από τη συλλογική χύτευση κρίσεων.
[…]
Ο Κωστής Βαΐτσος είναι ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ).
