Γιώργος Σταθάκης
τχ. 120, σ. 34-39
Η ευρωπαϊκή πολιτική: bail in, bail out
Η ελληνική κρίση ξεκίνησε με την αναστολή της αναχρηματοδότησης του δημόσιου χρέους από τις αγορές, στα τέλη του 2009. Αυτό έδωσε τέλος στην πρώτη βραχύβια φάση της ευρωπαϊκής πολιτικής της διαχείρισης της κρίσης, την περίοδο του bail in.
Αυτή διήρκησε από τα τέλη του 2008 μέχρι την έναρξη του ελληνικού μνημονίου, την άνοιξη του 2010. Τότε, η Ευρωπαϊκή Ενωση αποφάσισε δύο πράγματα. Πρώτον, ότι θα υπάρξει ευρωπαϊκή ενίσχυση του τραπεζικού συστήματος, και για τον λόγο αυτό, δόθηκαν το 2009 ενισχύσεις στις τράπεζες. Στην περίπτωση της Ελλάδας, αυτές έφθασαν τα 28 δις ευρώ. Δεύτερον, ότι κάθε χώρα είναι υπεύθυνη, με δικούς της τρόπους και πόρους, να διαχειριστεί την κρίση. Το δεύτερο υποδήλωνε ότι η διαχείριση της κρίσης είναι εθνική και όχι ευρωπαϊκή υπόθεση. ΄Ηταν η περίοδος που ονομάστηκε ως περίοδος του «bail in», ότι δηλαδή πρακτικά τα προβλήματα του δημόσιου χρέους, των τραπεζών και της ύφεσης είναι αρμοδιότητα κάθε μεμονωμένης χώρας να τα λύσει. ΄Οταν εμφανίστηκε το πρόβλημα της αναχρηματοδότησης του δημόσιου χρέους της Ελλάδας, επί Γ. Παπανδρέου, οι πρώτες επαφές με τη Μέρκελ οδήγησαν σε διαβεβαιώσεις ότι «μόνη της η Ελλάδα θα αντιμετώπιζε το πρόβλημα».
Το γεγονός ότι κάθε χώρα θα αντιμετώπιζε μόνη της τα προβλήματα οδήγησε στη χαλάρωση σε δύο από τους βασικούς πυλώνες της ΕΕ: του συμφώνου σταθερότητας, που έθετε όρια στο έλλειμμα του προϋπολογισμού, και του πυλώνα της ανταγωνιστικότητας, που απέτρεπε τις κρατικές ενισχύσεις των επιχειρήσεων. Ο πρώτος, εκ των πραγμάτων, δεν είχε εφαρμοστεί ποτέ, παρά μόνο περιστασιακά ως μηχανισμός πίεσης. Ο δεύτερος, μέσα στην κρίση χαλάρωσε, καθώς οι εθνικές κυβερνήσεις της Γερμανίας, της Γαλλίας και των άλλων χωρών, άρχισαν να επιδοτούν τις αυτοκινητοβιομηχανίες και άλλους κλάδους που αντιμετώπιζαν ραγδαία μείωση της ζήτησης, προκειμένου να μην προβούν σε απολύσεις και κλείσιμο εργοστασίων. Η ύφεση το 2009 ήταν με -5% του ΑΕΠ στη Γερμανία, και με ανάλογα ή μικρότερα ποσοστά σε πολλές χώρες.
* Το κείμενο είναι νεότερη έκδοση ομιλίας στο Κέντρο Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Simon Frazer, που διοργάνωσε στρογγυλό τραπέζι, τον Νοέμβριο του 2012, με θέμα την οικονομική πολιτική του ΣΥΡΙΖΑ.
O Γιώργος Σταθάκης διδάσκει οικονομική επιστήμη στο Πανεπιστήμιο Κρήτης και είναι βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ.