Χριστίνα Κουλούρη
τχ. 150-152
Ύστερα από πολλούς αιώνες λειτουργίας των πανεπιστημίων με τη μορφή της universitas και παρά τις πολλές και ριζικές αλλαγές που έχουν επέλθει στη φυσιογνωμία τους, σήμερα είναι η πραγματικά κρίσιμη και δραματική καμπή του μετασχηματισμού τους σε έναν «οργανισμό» με τελείως διαφορετικά δομικά χαρακτηριστικά. Η δομική αυτή αλλαγή δεν εξαρτάται τόσο από την τεχνολογική επανάσταση (αυτή είναι η επιφανειακή εικόνα), όσο από τις αλλαγές στις δομές εξουσίας και τη λογική διακυβέρνησης που επέφερε η παγκοσμιοποίηση. Οι μεταρρυθμιστικές προτάσεις για την ανώτατη εκπαίδευση εδώ και δύο δεκαετίες τουλάχιστον –όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο– υπηρετούν αυτόν τον δομικό μετασχηματισμό του πανεπιστημίου, συχνά υιοθετώντας μια γλώσσα που εμπνέεται από την «ακαδημαϊκή παράδοση» αλλά προσδίδοντάς της ένα διαφορετικό νόημα. Παρατηρούμε μάλιστα ότι όροι όπως «αυτονομία», «ελευθερία», «λογοδοσία», οι οποίοι παραπέμπουν στο ακαδημαϊκό δημόσιο πανεπιστήμιο, χρησιμοποιούνται ως το απαραίτητο προκάλυμμα για πολιτικές που οδηγούν στην κατάργησή τους. Δυστυχώς, στην πορεία αυτή, ο ακαδημαϊκός διάλογος είναι βουβός ή περιθωριοποιημένος, βρίθει από ιδεολογικές στρεβλώσεις και παίρνει τη μορφή είτε καταγγελτικής απόρριψης είτε ενθουσιώδους υποστήριξης του «εκσυγχρονισμού». Είναι λοιπόν σημαντικό και απαραίτητο εμείς οι πανεπιστημιακοί να στοχαστούμε κριτικά σχετικά με τις δραματικές αλλαγές που συντελούνται στην αυλή μας, να συζητήσουμε ως προς το τι συμβαίνει και να σκεφτούμε αν υπάρχουν εναλλακτικές προτάσεις και διέξοδοι. Η συζήτηση αυτή πρέπει να είναι συγκριτική και διεθνής, ακόμη κι αν αφορά τις ελληνικές πραγματικότητες, γιατί αλλιώς δεν είμαστε σε θέση να κατανοήσουμε, να αναλύσουμε και να σχεδιάσουμε. Πολύ περισσότερο που οι μεταρρυθμίσεις της ανώτατης εκπαίδευσης δεν αφορούν μεμονωμένα τα πανεπιστήμια αλλά εμπλέκονται με ευρύτερες οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές αλλαγές των οποίων αποτελούν αναπόσπαστο μέρος.
Κρίση και μεταρρύθμιση
Η ελληνική ανώτατη εκπαίδευση, για ακόμη μία φορά, βρίσκεται στο μέσον μεταρρυθμιστικών αλλαγών, οι οποίες δεν μπορούν να εκτιμηθούν ως προς την έκταση και τη σημασία τους εάν δεν ολοκληρωθούν. Διακρίνονται ήδη ωστόσο στοιχεία της νέας μεταρρύθμισης τα οποία ανάγονται στον Ν. 4009/2011, ο οποίος είχε επιχειρήσει να ανατρέψει τον Ν. 1268/1982 ως προς τη βασική του φιλοσοφία και είχε στηριχθεί τότε από την πλειοψηφία του ελληνικού Κοινοβουλίου. Πολύ σχηματικά, μεταξύ άλλων, ο Ν. 4009/2011 επιχειρούσε να επιβάλει μια ιδιότυπη «δυαρχία», εισάγοντας τον θεσμό των Συμβουλίων Ιδρύματος πλάι στις πρυτανικές αρχές και τη Σύγκλητο· άλλαζε τις εκλογές των μελών ΔΕΠ καθιερώνοντας επιτροπές που θα αποτελούνταν από κριτές της αλλοδαπής· καθιέρωνε την ιδέα της «ανταγωνιστικότερης» ανώτατης εκπαίδευσης, συνδέοντάς την ευθέως με την οικονομική ανάπτυξη.
[…]
Η Χριστίνα Κουλούρη, ιστορικός στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, είναι σήμερα πρύτανης του Παντείου Πανεπιστημίου.
