Τχ. 158-159
Κώστας Κατσάπης
Τι είναι αυτό που οδηγεί την Επιτροπή Λογοκρισίας να απαγορεύσει την προβολή μιας ταινίας μικρού μήκους με θέμα της τη «ζωή» ενός οικοπέδου στα Κάτω Πετράλωνα στο δωδέκατο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης το 1971; Είναι η πολιτική της διάσταση; Το πολιτικό στίγμα του δημιουργού της ή μήπως οι λογοκριτές καταλαβαίνουν ότι η ταινία θίγει «με ενοχλητικό τρόπο» ζητήματα που δεν είναι απολύτως ορατά με μια πρώτη ανάγνωση;
Ας ξεκινήσουμε από τα βασικά. Η ταινία μικρού μήκους Οικόπεδο κινηματογραφήθηκε το 1970-1 και επρόκειτο να λάβει μέρος στο δωδέκατο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης (20-26 Σεπτεμβρίου). Θέμα της ήταν η «ζωή» ενός οικοπέδου πλησίον της οδού Πειραιώς, το οποίο και μεταμορφώνεται στη διάρκεια του έτους ανάλογα με την εποχή: το φθινόπωρο φιλοξενεί ένα λούνα παρκ, τον χειμώνα ερημώνει, την άνοιξη που ο καιρός φτιάχνει «ζωντανεύει» και φιλοξενεί (ελλείψει κατάλληλων χώρων) γυμναστικές επιδείξεις από σχολεία της περιοχής. Δημιουργός της ταινίας ο Θόδωρος Μαραγκός, κάτοικος, τότε, της περιοχής και θαμώνας του οικοπέδου. Η ταινία, διάρκειας μόλις 12 λεπτών, αποτελεί τη δεύτερη δημιουργία του νεαρού σκηνοθέτη, που στην πορεία θα υπάρξει ένας από τους πιο σημαντικούς της γενιάς του με έργα που σφράγισαν την ελληνική κινηματογραφία, όπως το Λάβετε θέσεις (1973), το Μάθε παιδί μου γράμματα (1981) και το πολιτικό ντοκιμαντέρ Ο Αγώνας (1975), με τη σκηνοθετική φροντίδα συνολικά της Ομάδας των Έξι. Έχει προηγηθεί το 1968 ένα ενδιαφέρον εγχείρημά του, η ταινία Τσουφ, επίσης μικρού μήκους και πρωτοποριακή καθώς υπήρξε από τις πρώτες ταινίες animation στην Ελλάδα, ενώ σχεδόν ταυτόχρονα με το Οικόπεδο γυρίστηκε και η ταινία Σσσστ!, στην οποία και θα αναφερθούμε στην πορεία. Γεννημένος το 1944 στην καρδιά του μεσσηνιακού κάμπου, ο Θ. Μαραγκός θα υπάρξει τυπική περίπτωση εκείνης της γενιάς για την οποία ο δρόμος «προς την επιτυχία» κάθε άλλο παρά στρωμένος ήταν. Το 1960 η οικογένεια του μετέπειτα σκηνοθέτη θα ακολουθήσει τον δρόμο της εσωτερικής μετανάστευσης εγκαταλείποντας τις πατρογονικές εστίες (Φιλιατρά Μεσσηνίας) και επιζητώντας ένα καλύτερο μέλλον, όπως έπραξαν χιλιάδες άλλες οικογένειες της εποχής. Οι συνθήκες ζωής στην Αθήνα δύσκολες, η προσαρμογή και η επιβίωση στο νέο αστικό περιβάλλον μια μικρή, ξεχασμένη σήμερα, εποποιία, και το ανοικτό οικόπεδο, που βρισκόταν απέναντι από το σπίτι της οικογένειας επί της οδού Πανδώρου 81, ο μοναδικός ελεύθερος χώρος διασκέδασης και ξεγνοιασιάς για τον νεαρό Θοδωρή, καθώς και για δεκάδες άλλους ανθρώπους μιας τυπικής αθηναϊκής εργατικής συνοικίας (Κάτω Πετράλωνα), η οποία τροφοδοτούσε με φτηνό εργατικό δυναμικό τα κοντινά εργοστάσια της οδού Πειραιώς. Οι πρώτες σκηνοθετικές ιδέες που θα διαμορφωθούν στο μυαλό του Μαραγκού έχουν να κάνουν ακριβώς με το οικόπεδο αυτό και τις κοινωνικές του λειτουργίες. Έχει σημασία, λοιπόν, να παρακολουθήσουμε τη μαρτυρία του ίδιου του σκηνοθέτη αναζητώντας το «αυθεντικό νόημα» της σπουδαίας αυτής ταινίας.
[…]
Ο Κώστας Κατσάπης είναι ιστορικός. Διδάσκει Δημόσια Ιστορία στο ΕΑΠ και Πολιτισμική Ιστορία της μεταπολεμικής Ελλάδας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο.
