Μαξ Βέμπερ
τχ. 149
Ζητώ τη συγχώρεσή σας που για ακόμη μία φορά θα επιστρέψω στα γενικά θέματα που ήδη συζητήθηκαν και θα αναφερθώ σε όσα είπε σήμερα το πρωί ο αξιότιμος μυστικοσύμβουλος1 κύριος Wagner. Άκουσα με κατάπληξη μερικές από τις δηλώσεις του, και ιδίως τον ισχυρισμό ότι στην Πρωσία τα πλεονάσματα που αποφέρει ο σιδηρόδρομος ωφελούν τις φτωχότερες τάξεις. Απ’ όσο γνωρίζω, τα πλεονάσματα αυτά προέρχονται κατά κύριο λόγο από τις τσέπες των φτωχότερων τάξεων (γέλια) και χρησιμοποιούνται πρώτα και κύρια για να πληρώσουν τους φόρους των μεγαλοϊδιοκτητών («ακριβώς έτσι, ακριβώς έτσι!», αλλά και αντίθετες φωνές).
Ίσως αυτή η άποψη, την οποία εσκεμμένα υπερτονίζω, είναι εξίσου μονόπλευρη με την άποψη του κυρίου συμβούλου Wagner· όμως ήταν αδύνατον να επιτρέψω να περάσουν τα λεγόμενά του χωρίς αντίρρηση. («Δεν το είπε αυτό!» Σύμβουλος Wagner: «Είπα ότι τα μεγάλα εθνικά έργα θα ωφελήσουν».) Μα είπατε περισσότερα από αυτό!
Επίσης θα αναφερθώ σε μερικές τοποθετήσεις του αδερφού μου.2 Αν και οι απόψεις μας διαφέρουν σε πολλά θέματα, το μόνο που μπορώ να πω είναι ότι σε αυτό το σημείο συμφωνούμε πλήρως. Ο αδελφός μου σίγουρα είναι τόσο πεπεισμένος όσο και ο δημοτικός σύμβουλος Wagner και εγώ ο ίδιος ότι η πρόοδος της γραφειοκρατικής μηχανοποίησης είναι ασταμάτητη («Έτσι ακριβώς!»). Πράγματι, δεν υπάρχει τίποτα στον κόσμο, κανένας μηχανισμός του κόσμου, που να λειτουργεί με τόση ακρίβεια όσο αυτή η ανθρώπινη μηχανή – ούτε τόσο φθηνά! Είναι, λόγου χάριν, φοβερά ανόητο να πούμε: η διαχείριση των διοικητικών υποθέσεων από τους ίδιους τους πολίτες [Selbstverwaltung] θα ήταν φθηνότερη, καθώς θα διεκπεραιωνόταν εθελοντικά [im Ehrenamt].3 Όταν μια αμιγώς τεχνική και αλάθητη διοίκηση, μια ακριβής και αντικειμενική λύση για πρακτικά προβλήματα θεωρείται ως το υψηλότερο και το μοναδικό ιδανικό, τότε φυσικά, από αυτή την οπτική γωνία, μπορεί να πει κανείς: στον διάολο όλα τα υπόλοιπα, αφήστε μόνο μια υπαλληλική ιεραρχία που διεκπεραιώνει αυτά τα πράγματα αντικειμενικά, με ακρίβεια και χωρίς ψυχή, όπως κάθε μηχανή (Φωνές «ανοησίες»).
[…]
μτφρ. Γιάννης Κτενάς, Άγγελος Τσίρμπας
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1 Geheimrat: Τίτλος που έχει τη ρίζα του στον γερμανικό μεσαίωνα, περίοδο κατά την οποία τα μέλη του μυστικού συμβουλίου αναφέρονταν απευθείας στον ηγεμόνα. Με τα χρόνια, ο θεσμός έχασε τη σημασία του. Την εποχή της ομιλίας του Βέμπερ, σε κάποια γερμανικά κρατίδια οι εν λόγω αξιωματούχοι είχαν συμβουλευτικό ρόλο στο πλαίσιο της σύνταξης νόμων, ενώ από το 1918 ο τίτλος απέμεινε ως τιμητικό αξίωμα. Στη δε Αυστρία το αξίωμα υπάρχει ακόμη. [Όλες οι υποσημειώσεις ανήκουν στους μεταφραστές.]
2 Alfred Weber (30 Ιουλίου 1868 – 2 Μαΐου 1958): Γερμανός οικονομολόγος, γεωγράφος και κοινωνιολόγος.
3 Selbstverwaltung σημαίνει κατά κύριο λόγο αυτοδιοίκηση, με την έννοια που έχει ο όρος και στα ελληνικά. Η λέξη χρησιμοποιείται, δηλαδή, για να αναφερθεί κανείς σε μικρότερες από το κράτος διοικητικές μονάδες, όπως οι δήμοι και οι κοινότητες. Εν προκειμένω, ωστόσο, επιλέξαμε να αποδώσουμε τον όρο πιο ελεύθερα, καθώς κατά τη γνώμη μας ο Weber αντιπαραβάλλει την επαγγελματική γραφειοκρατική διοίκηση που βασίζεται σε έμμισθους υπαλλήλους με τη διαχείριση των υποθέσεων από τους πολίτες, στη βάση ενός συστήματος άμισθων «τιμητικών αξιωμάτων» – μία ακόμη σημασία της λέξης «Ehrenamt».
