Επιμέλεια: Έλλη Δρούλια
Τχ. 153-154
ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ – ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΘΕΩΡΙΑ
Jacques DERRIDA, Ιστορία του ψεύδους. Προλεγόμενα, μτφρ.-επίμ.-σημ. Β. Μπιτσώρης, Angelus Novus, Αθήνα 2019, 316 σ.
Πώς σκέφτηκαν το ψεύδος μείζονες στοχαστές, από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη μέχρι τον Κοϋρέ και την Άρεντ, περνώντας, μεταξύ άλλων, από τον Αυγουστίνο, τον Ρουσσώ και τον Καντ; Την αποδομητική ανάγνωση των θεωριών τους που προτείνει το ντεριντιανό κείμενο (σ. 9-98) φωτίζουν οι εκτενείς ερμηνευτικές σημειώσεις και το εμβριθές επίμετρο του μεταφραστή, με τίτλο «Περί ψεύδους υπό ηθική, δικαιική και πολιτική έννοια» (σ. 99-229 και σ. 259-313 αντιστοίχως). Ο τόμος περιλαμβάνει επίσης αναλυτικό λεξιλόγιο (σ. 231-257). Αξίζει δε να σημειωθεί ότι, με την έκδοση αυτή, διαθέτουμε πλέον μεταφρασμένες όλες τις διαλέξεις που έδωσε ο Ντεριντά κατά τις επισκέψεις του στην Ελλάδα (1995-1999).
Walter BENJAMIN, Κείμενα 1934-1940. Επιλογή, επιμ. Γ. Σαγκριώτης, μτφρ. Ε. Βαροπούλου, Γ. Γκουζούλης, Γ. Κόκκινος, Δ. Κούρτοβικ, Ι. Μεϊτάνη, Β. Μπιτσώρης, Γ. Σαγκριώτης, Γ. Φαράκλας-Ματορίκος, Άγρα, Αθήνα 2019, 752 σ.
Εξαιρετικά προσεγμένη έκδοση, που συγκεντρώνει γνωστά αλλά και άγνωστα στα ελληνικά κείμενα ενός σημαντικού στοχαστή, το έργο του οποίου ελκύει, εδώ και κάποιες δεκαετίες, το ενδιαφέρον μελετητών από ποικίλους γνωστικούς κλάδους. Οι πέντε ενότητες του τόμου –«Από την ιστορία της λογοτεχνίας», «Γλώσσα, τέχνη και σύγχρονη κοινωνία», «Για τον Μπέρτολτ Μπρεχτ», «Πολιτική και ιστορία» και «Άλλα κείμενα»– αποτυπώνουν το εύρος των ερευνητικών ενδιαφερόντων του Μπένγιαμιν, τα νήματα που τα συνέχουν αλλά και τις μεταξύ τους εντάσεις. Εκτός ελάχιστων εξαιρέσεων, τα ήδη μεταφρασμένα στα ελληνικά δοκίμια παρουσιάζονται σε νέα μετάφραση. Η συλλογή περιλαμβάνει επίσης κατατοπιστική εισαγωγή του επιμελητή (σ. 11-23), ενώ κάθε κείμενο συνοδεύεται από διευκρινιστικές σημειώσεις (κατά κύριο λόγο του επιμελητή). Ένα πολύτιμο εκδοτικό εγχείρημα, το οποίο θα ολοκληρωθεί με τη δημοσίευση δύο ακόμη τόμων που θα περιλαμβάνουν εξίσου σημαντικό μέρος της προγενέστερης συγγραφικής παραγωγής τού Μπένγιαμιν· αναμφίβολα θα προσφέρει «τη δυνατότητα μιας ενιαίας βιβλιογραφικής αναφοράς» και θα συμβάλει «στην καλλιέργεια του ενδιαφέροντος και την προαγωγή της έρευνας».
Miguel ABENSOUR, Η δημοκρατία ενάντια στο κράτος. Ο Μαρξ και η μακιαβελική στιγμή, εισ.-μτφρ. Β. Ιακώβου, Στάσει Εκπίπτοντες, Αθήνα 2019, 344 σ.
Μέσα από μια εκ του σύνεγγυς ανάγνωση κειμένων τού νεαρού Μαρξ ως δημοσιογράφου, και, κυρίως, της Κριτικής της εγελιανής φιλοσοφίας του κράτους και του δικαίου και των παρεμβάσεών του για την Παρισινή Κομμούνα, ο συγγραφέας σκιαγραφεί έναν πολιτικό Μαρξ, η σκέψη του οποίου μπορεί να συμβάλει στον σύγχρονο περί δημοκρατίας στοχασμό. Την ανάγνωση αυτή καθοδηγεί η θέση σύμφωνα με την οποία «το κράτος δεν είναι η τελευταία λέξη του πολιτικού, η εκπλήρωσή του. Απεναντίας, δεν είναι παρά η συστηματική του μορφή, εκείνη που καταστρέφει το όλοι έκαστοι εν ονόματι του Ενός». Ο τόμος περιλαμβάνει επίσης εισαγωγή της μεταφράστριας με τίτλο «Προς ένα νέο δημοκρατικό πνεύμα» (σ. 7-40) και γλωσσάρι.
Σπύρος ΤΕΓΟΣ, Τελετουργικός Διαφωτισμός. Πεποιθήσεις, ιεροτελεστίες και πολιτικές τελετουργίες στη φιλοσοφία των David Hume και Jean-Jacques Rousseau, Εκδόσεις Αρμός, Αθήνα 2019, 141 σ.
Εστιάζοντας σε δύο μείζονες φιλοσόφους του 18ου αιώνα, ο συγγραφέας ανασυγκροτεί τις περί τελετουργιών απόψεις τους και αναδεικνύει την εσωτερική τους συνοχή, όπως και τις απρόσμενες μεταξύ τους συγκλίσεις, προκειμένου να φέρει στο φως αυτό που ο ίδιος αποκαλεί «παράδοση του τελετουργικού Διαφωτισμού» η οποία, σε συνθήκες εκκοσμίκευσης, αποδίδει στις τελετουργίες έναν απαράκαμπτο πολιτικό ρόλο που συνίσταται είτε στη εμπέδωση των καλών τρόπων ως αντίδοτο στην πολιτική βία είτε, αντίθετα, σε πατριωτικές τελετές ως μέσο ενδυνάμωσης της πολιτικής συνείδησης.
Pierre MACHEREY, Hegel ή Spinoza;, μτφρ. Τ. Μπέτζελος, Angelus Novus, Αθήνα 2019, 336 σ.
Το «ή» στον τίτλο του βιβλίου μπορεί να διαβαστεί σαν να δηλώνει όχι μόνο διάζευξη –είτε Χέγκελ είτε Σπινόζα– αλλά και ταυτότητα και ισοδυναμία – όπως στο σπινοζικό «Deus sive natura». Σε αυτή την αμφισημία του τίτλου υπονοείται ο τρόπος με τον οποίο ο συγγραφέας, ίσως ο σημαντικότερος εν ζωή Γάλλος ερμηνευτής τού Σπινόζα, διαβάζει, και μας παροτρύνει να διαβάσουμε τους δύο φιλοσόφους.
Pierre DARDOT, Christian LAVAL, Κοινό. Δοκίμιο για την επανάσταση στον 21ο αιώνα, μτφρ. Π. Αγγελόπουλος, Β. Ιακώβου, επιμ. Α. Κιουπκιολής, Εκκρεμές, Αθήνα 2020, 494 σ.
Μέσα από μια αρχαιολογία της έννοιας του κοινού (le commun) και από μια εξαντλητική χαρτογράφηση της σύγχρονης σχετικής συζήτησης, οι συγγραφείς εντοπίζουν τα προτερήματα αλλά και τα όρια μιας πληθώρας θεωριών, ενώ παράλληλα διερευνούν τους τρόπους με τους οποίους κινήματα των πρόσφατων δεκαετιών ανά τον κόσμο οργάνωσαν γύρω από το κοινό την εναντίωσή τους στον νεοφιλελευθερισμό. Σκοπός τους είναι να θεμελιώσουν εκ νέου την έννοια του κοινού με τρόπο αυστηρό και συστηματικό, ικανό τόσο να διαυγάσει το νόημα των συγκαιρινών μας αγώνων όσο και να συμβάλει σε αυτούς. Μετά από την εισαγωγή με τίτλο «Το κοινό, μια πολιτική αρχή» και ένα κεφάλαιο όπου εκτίθεται η προαναφερθείσα «Αρχαιολογία του κοινού», το βιβλίο διαρθρώνεται σε τρία μέρη –«Η ανάδυση του κοινού», «Δίκαιο και θέσπιση του κοινού» και «Πολιτικές προτάσεις»– και κλείνει με ένα «Υστερόγραφο για την επανάσταση στον 21ο αιώνα».
Βάνα ΝΙΚΟΛΑΪΔΟΥ-ΚΥΡΙΑΝΙΔΟΥ, Hannah Arendt. Ο νόμος της γης και η λησμονημένη παράδοση, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2021, 407 σ.
Εκκινώντας από τη θεμελιώδη αρεντιανή θέση ότι η πολιτική εδράζεται στο γεγονός της πληθύος (plurality), που είναι ο «νόμος της γης», η συγγραφέας ανασυγκροτεί διεξοδικά τις κύριες πτυχές του στοχασμού τής Άρεντ, ανατρέχοντας τόσο στο γνωστό δημοσιευμένο έργο της όσο και σε αδημοσίευτα ή κατάλοιπα κείμενα, και συνομιλώντας γόνιμα με την πλούσια διεθνή βιβλιογραφία. Το βιβλίο απαρτίζεται από έξι μέρη –«Η επίγεια κατάσταση», «Επιβίωση και βίος», «Η πολιτική και οι ιστορίες της», «Η πολιτική μιας άλλης παράδοσης», «Πλήθη χωρίς πολιτική» και «Το στοίχημα του κόσμου»–, στα επιμέρους κεφάλαια των οποίων αρθρώνεται μια ιδιαίτερα λεπταίσθητη ερμηνεία που εμπλουτίζει σημαντικά τη βιβλιογραφία.
Αλέξανδρος ΚΙΟΥΠΚΙΟΛΗΣ, Το πολιτικό. Σύγχρονοι στοχασμοί, Έρμα, Αθήνα 2021, 152 σ.
Με βάση την πρωτότυπη ερμηνευτική υπόθεση ότι οι σύγχρονες περί του πολιτικού θεωρίες τοποθετούνται σε δύο άξονες, τον άξονα κράτος-μη κράτος και τον άξονα πόλεμος-ειρήνη, ο συγγραφέας, στα αντίστοιχα κεφάλαια του βιβλίου, προβαίνει σε μια κριτική συνομιλία με πολλούς θεωρητικούς και κοινωνικούς επιστήμονες (Σμιτ, Λεφόρ, Μουφ, Κλαστρ, Ρανσιέρ, Φουκώ, Ντελέζ – Γκουαταρί, Σκοτ, Άρεντ, Ρωλς κ.ά.), με σκοπό να προτείνει μια εννόηση του πολιτικού που σέβεται την «ποικιλομορφία του», χωρίς εντούτοις να πέφτει στην παγίδα τού «όλα είναι πολιτικά».
B.I.
ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ
Βασίλης Δημ. ΑΛΜΠΑΝΗΣ, Οι δρόμοι των εφημερίδων: Η ιστορία της διακίνησης του ελληνικού τύπου από το 1875 μέχρι σήμερα, εκδόσεις Γράμμα, Μεσολόγγι 2021, 273 σ.
Νάσος ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ, Το έγκλημα που αρέσει: Δολοφονώντας τη δημοσιογραφία, εκδόσεις Ελληνική Παιδεία, Αθήνα 2021, 79 σ.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ
Λόης ΛΑΜΠΡΙΑΝΙΔΗΣ, Θεοδόσης ΣΥΚΑΣ, Brain Drain: Μια περίπτωση μετανάστευσης υψηλής ειδίκευσης, εκδόσεις ΕΑΠ, Μάρτιος 2021, 159 σ., σειρά «96 plus».
Στοχεύοντας στην κατανόηση του φαινομένου μετανάστευσης υψηλής ειδίκευσης, με έμφαση στον ευρωπαϊκό χώρο και την Ελλάδα, παρουσιάζει τις θεωρίες της οικονομικής μετανάστευσης και αναλύει την πολυπλοκότητα της «διαρροής επιστημονικού δυναμικού». Στο μέρος όπου δίνονται οι θεωρίες της οικονομικής μετανάστευσης και της μετανάστευσης υψηλής ειδίκευσης, εξετάζονται η νεοκλασική θεωρία, τα νέα οικονομικά της μετανάστευσης, η θεωρία των παραγόντων απώθησης και έλξης, η θεωρία της κατάτμησης ή του δυϊσμού της αγοράς εργασίας, η θεωρία των παγκόσμιων συστημάτων, η θεωρία του κοινωνικού κεφαλαίου-μεταναστευτικά δίκτυα και η θεωρία της σωρευτικής αιτιότητας. Στη συνέχεια, ακολουθούν κεφάλαια για τις συνέπειες για τις χώρες υποδοχής και τις συνέπειες για τις χώρες προέλευσης. Στο μέρος όπου διατυπώνονται οι μεταναστευτικές πολιτικές και η μετανάστευση υψηλής ειδίκευσης, ταξινομούνται και αξιολογούνται οι μεταναστευτικές πολιτικές αλλά και κατατίθενται προτάσεις πολιτικών για τη μετανάστευση υψηλής ειδίκευσης. Ακολουθεί σύντομη ιστορική αναφορά και περιοδολόγηση για τη μεταπολεμική μετανάστευση στην Ευρώπη: 1η περίοδος τα χρόνια 1945-1974, 2η περίοδος 1974-1990, 3η περίοδος 1990-2008 και η 4η περίοδος οροθετείται από το 2008 έως τις μέρες μας. Το τελευταίο μέρος επεξεργάζεται την περίπτωση της Ελλάδας: η ελληνική οικονομία και κοινωνία πλήττεται από τη μετανάστευση υψηλής ειδίκευσης. Περιγράφεται το προφίλ των Ελλήνων μεταναστών και πώς διαφοροποιείται μέσα στον χρόνο. Υποστηρίζεται ότι το φαινόμενο προϋπήρχε, αλλά η κρίση το επέτεινε, και ότι οι μετανάστες υψηλής ειδίκευσης δεν συνιστούν μια αδιαφοροποίητη κατηγορία. Προσφέρονται ερμηνείες και αποτυπώνονται οι πολιτικές που ασκήθηκαν για τη διαχείριση της ειδικής αυτής μετανάστευσης. Η μελέτη κλείνει με Συμπεράσματα και Βιβλιογραφία 15 σελίδων.
ΙΣΤΟΡΙΑ
ΑΡΧΑΙΑ
Κλεοπάτρα ΠΑΠΑΕΥΑΓΓΕΛΟΥ-ΓΚΕΝΑΚΟΥ, Εκ θεμελίων, Τράπεζα της Ελλάδος-Κέντρο Πολιτισμού, Έρευνας και Τεκμηρίωσης, Αθήνα 2020, 391 σ.
Εντυπωσιακό λεύκωμα του Κέντρου Πολιτισμού Έρευνας και Τεκμηρίωσης της Τράπεζας της Ελλάδος, που παρουσιάζει τη συλλογή αρχαιοτήτων της Τράπεζας, η οποία προήλθε από τις ανασκαφές κατά τη διάρκεια των εργασιών θεμελίωσης του Μεγάρου της, το 1932. Η αρχαιολόγος-νομισματολόγος, επιστημονική υπεύθυνη της Νομισματικής Συλλογής, συγγραφέας του τόμου παρουσιάζει παραστατικά τα τεκμήρια σε ένα ταξίδι εκ θεμελίων, βαθιά στον χρόνο και στα τεκμήρια. Δύο μεγάλες ενότητες: «Αρχαιότητες εκ θεμελίων» και «Ο χώρος μέσα στον χρόνο». Αποτυπώσεις, φωτογραφίσεις, πλούσια εικονογράφηση εποχής, και με χαρά παρατηρώ την αξιοποίηση της ανοικτής Ψηφιακής Βιβλιοθήκης της Βιβλιοθήκης της Βουλής, όσον αφορά τα αποκόμματα του Τύπου. Μακρά ελληνική και ξενόγλωσση Βιβλιογραφία, Ευρετήριο αρχαίων αντικειμένων της Συλλογής της Τράπεζας της Ελλάδος και Γενικό Ευρετήριο πλαισιώνουν την ανάγλυφη και άρτια παρουσίαση.
Κωνσταντίνος Σπ. ΣΤΑΪΚΟΣ, Το Μουσείο και η Βιβλιοθήκη των Πτολεμαίων στην Αλεξάνδρεια: Το όραμα του Μεγάλου Αλεξάνδρου για ένα Καθολικό Πνευματικό Κέντρο, Εκδόσεις ΑΤΩΝ ΕΕ, Αθήνα 2020, 506 σ.
Καλαίσθητη έκδοση όπου παντρεύονται αρμονικά τα κείμενα με την πλούσια συνοδευτική εικονογράφηση. Διατρέχοντας τα δεκατέσσερα κεφάλαια «Οι σχέσεις των Αιγυπτίων με τους Μινωίτες και τους Μυκηναίους», «Έλληνες ιστορικοί και οι λαοί της Ανατολής», «Ο Μέγας Αλέξανδρος στην Ανατολή», «Για τα αρχεία της Περσίας και η Αβέστα», «Περί του Μουσείου της Αλεξάνδρειας», «Η προσφορά του Καλλίμαχου στα ελληνικά γράμματα», «Εκδοτικά και γλωσσικά ζητήματα», «Τα πνευματικά επιτεύγματα των μελών του Μουσείου» στα Γράμματα, τις Τέχνες, τη Γεωγραφία και Χαρτογραφία, τη Φυσική, τα Μαθηματικά: Αριθμητική και Γεωμετρία, την Αστρονομία, τη Μηχανική, τις Ψευδοτέχνες όπως η Αστρολογία, η Παραδοξολογία και η Θεραπευτική, «Το μυθιστόρημα του Αλέξανδρου», «Η Επιστολή του Αριστέα και οι σχέσεις των Ελλήνων με τους Ιουδαίους», «Η “πυρπόληση” της Βιβλιοθήκης επί Κλεοπάτρας και Καίσαρα», «Η Αίγυπτος ως ρωμαϊκή και βυζαντινή επαρχία», «Οι Άραβες στην Αλεξάνδρεια και ο χαλίφης Ομάρ», «Χωροταξία και Αρχιτεκτονική». Ο τόμος κλείνει με τις Σημειώσεις, τις Βραχυγραφίες, τη Βιβλιογραφία και τα Ευρετήρια ονομάτων, θεμάτων και τόπων.
Νικόλαος Χρ. ΣΤΑΜΠΟΛΙΔΗΣ, Ελεύθερνα, εκδόσεις Lamda Development & Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση, Αθήνα 2020, 325 σ.
Εικονογραφημένο λεύκωμα υψηλής αισθητικής. Η Εισαγωγή ανατρέχει στον τόπο και τον χρόνο από τον 12ο αι., με κατατοπιστική γλαφυρότητα. Τα κεφάλαια του τόμου τιτλοφορούνται «Η ανάδυση της πόλης – Παλαιά και νέα δεδομένα», «Η ανάδυση της πόλης μέσα από τις ανασκαφές του Πανεπιστημίου Κρήτης», «Η διαμόρφωση της ελληνορωμαϊκής πόλης», «Νεκροπόλεις και νεκροταφεία», «Συνοπτικά συμπεράσματα από την έως σήμερα έρευνα στην αρχαία Ελεύθερνα», «Η ανάκτηση του χώρου της αρχαίας Ελεύθερνας και η δημιουργία της νέας ταυτότητας», «Το Μουσείο» με τον ανθρωποκεντρικό του χαρακτήρα. Περιέχονται «Διηγήματα από το απτό μέρος της Ιστορίας», προσπάθειες ενσυναίσθητης ανασύστασης. Ο τόμος κλείνει με Βιβλιογραφία και Ευχαριστίες.
ΝΕΩΤΕΡΗ
Νίκος Κ. ΑΛΙΒΙΖΑΤΟΣ, Δύο βήματα μπρος ένα πίσω: 8+1 πολυτάραχες δεκαετίες, Μεταίχμιο, Αθήνα 2020, 557 σ.
Προσωπική βιωματική αφήγηση που συνοδεύεται από σκέψεις. Τα κεφάλαια που παρακολουθούν τις δεκαετίες τιτλοφορούνται «1949. Ρίζες», «1959. Ανεμελιά», «1969. Δικτατορία», «1979. Νομική», «1989. Ρήξεις», «1999. Δικηγορία», «2009. Ακινησία», «2019. Κρίση» και «2029. Blowin’ in the wind». Κλείνει με Παράρτημα και Ευρετήριο ονομάτων.
Σπύρος Ι. ΑΣΔΡΑΧΑΣ, Πρωτόγονη επανάσταση: αρματολοί και κλέφτες (18ος-19ος αι.), επιλογή κειμένων, πρόλογος Νίκος Θεοτοκάς, εκδοτική φροντίδα Άννα Ματθαίου, Πόπη Πολέμη, Εκδόσεις ΕΑΠ, Αθήνα Μάιος 2019, 322 σ.
Την επιλογή των κειμένων και τον εκτενή Πρόλογο «Ο Σπύρος Ασρδαχάς και η εννοιολόγηση της πρωτόγονης επανάστασης» υπογράφει ο Νίκος Θεοτοκάς (σ. ΙΧ-ΧΧΧΙV). Ο τόμος παρουσιάζει είκοσι κείμενα του Σπ. Ασδραχά, μερικά από τα οποία δημοσιεύονται για πρώτη φορά από τότε που γράφηκαν στις δεκαετίες 1950 και 1960. Το βιβλίο δομείται σε δύο ενότητες: «Ο κόσμος της βίας: τεκμηρίωση και ερμηνεία» και «Η μετάπλαση του κόσμου της βίας και ο Χρήστος Μηλιώνης». Αντί Εισαγωγής προτάσσεται κείμενο του Σπ. Ασδραχά με τίτλο «Οι “πρωτόγονοι της εξέγερσης”». Περιλαμβάνει εκτενές Ευρετήριο (σ. 307-322).
Γιάννης ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ, Κώστας ΚΩΣΤΗΣ, Σωτήρης ΡΙΖΑΣ, Ο μεγάλος μετασχηματισμός: Κράτος και πολιτική στην Ελλάδα του 20ού αιώνα, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα Δεκέμβριος 2020, 716 σ.
Πολυσυλλεκτικός τόμος με εισαγωγή που υπογράφει ο Γιάννης Βούλγαρης. Στο μέρος «Γεωπολιτικές ορίζουσες» συμβάλλουν οι Μανόλης Κούμας, Ευάνθης Χατζηβασιλείου, Σωτήρης Ριζάς, Θάνος Π. Ντόκος και Κωνσταντίνος Φίλης. Στην ενότητα «Η πολιτική και το κράτος» γράφουν οι Mogens Pelt, Αλέξης Φραγκιάδης, Σπυρίδων Γ. Πλουμίδης, Σπύρος Βλαχόπουλος, Μαριλένα Παπαδάκη, Σωτήρης Ριζάς, Αλέξανδρος-Ανδρέας Κύρτσης και Δημήτρης Σ. Σωτηρόπουλος. «Κρατικοί θεσμοί, ιστορία και εξουσία» τιτλοφορείται το επόμενο μέρος, που περιλαμβάνει προσεγγίσεις των Ανδρομάχης Θεοδωροπούλου, Καλλιόπης Σπανού, Τάσου Σακελλαρόπουλου, Παναγιώτη Κ. Τσούκα, Λένας Κορμά, Αμαλίας Παππά, Τάσου Γιαννίτση και Μάνου Ματσαγγάνη. Στη «Μνήμη, ιδεολογία και κουλτούρα» ανήκουν κείμενα των Βασίλη Γούναρη, Άγγελου Νταλαχάνη, Δημήτρη Τζιόβα και Βασιλείου Ν. Μακρίδη. Ο Κώστας Κωστής κλείνει με τον τόμο «Αντί επιλόγου», με την παραδοχή ότι οι «γνώσεις μας για τον ελληνικό 20ό αιώνα δείχνουν να είναι πολύ πιο περιορισμένες και κυρίως πιο παραμορφωμένες από πολιτικές και κοινωνικές προκαταλήψεις, απ’ ό,τι για τον 19ο αιώνα».
Θοδωρής ΓΚΟΝΗΣ, Ελένη ΣΤΡΟΥΛΙΑ, Εθνικός Κήπος: Περίπατος μαθητείας, 20+1 στάσεις, νυχτερινές φωτογραφίες του Στράτου Καλαφάτη, Άγρα, Αθήνα 2019, 139 σ.
Μια περιήγηση στον Εθνικό, πρώην Βασιλικό, Κήπο με τα φυτά (ουασινγκτώνες, κυπαρίσσι) και τις πέργολες, τις προτομές (Σπ. Σαμάρα, Ιω. Γ. Εϋνάρδος, Ιω. Καποδίστριας, Αρ. Βαλαωρίτης, Ζαν Μωρεάς, Δ. Σολωμός), το ηλιακό ρολόι με το παρτέρι του, το θέατρο και τον Λαβύρινθο, τη διαχρονική ιστορία του.
Κ. Θ. ΔΗΜΑΡΑΣ, Φίλιππος ΗΛΙΟΥ, Η ιδεολογική προπαρασκευή της Επανάστασης: Μια ραδιοφωνική συνομιλία, επίμετρο Γιάννης Παπαθεοδώρου, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, «Αντί ευχών», Αθήνα 2020, 46 σ.
Οι καθιερωμένες ετήσιες ευχές του ΜΙΕΤ φέτος, με τη μορφή μιας μεταγραμμένης ραδιοφωνικής συζήτησης που μεταδόθηκε τον Μάρτιο του 1982 από το Α΄ Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας με την ευκαιρία της επετείου του 1821. Το Επίμετρο του Γ. Παπαθεοδώρου τιτλοφορείται «Αταίριαστες περικεφαλαίες» (σ. 21-47).
Έλλην, Ρωμιός, Γραικός: Συλλογικοί προσδιορισμοί & ταυτότητες, επιστημονική επιμέλεια Όλγα Κατσιαρδή-Hering, Αναστασία Παπαδία-Λάλα, Κατερίνα Νικολάου, Βαγγέλης Καραμανωλάκης, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Εκδόσεις Ευρασία, Αθήνα 2018, 683 σ.
Ογκώδης πολυσυλλεκτικός τόμος και με διεθνείς παρουσίες, που πραγματεύεται το βαρύ και βαθύ ζήτημα της συγκρότησης της ταυτότητας και τις αλλεπάλληλες εννοιοδοτήσεις της. Το πρώτο μέρος τιτλοφορείται «Αρχαίος Κόσμος: προσδιορισμοί και ταυτότητες στον κόσμο της αρχαιότητας», με συμβολές των Κωνσταντίνου Κοπανιά, Πάνου Βαλαβάνη και Κώστα Μπουραζέλη. Το κεφάλαιο με τίτλο «Οι Αυτοκρατορίες: πολυγλωσσία, προσδιορισμοί και ταυτότητες στον βυζαντινό κόσμο» φιλοξενεί μελέτες των Johannes Koder, Θεοδώρας Παπαδοπούλου, Ευάγγελου Χρυσού και Σοφίας Μεργιαλή-Σαχά. Τον «Λόγο των ελίτ, λόγο των εξουσιών» αναπτύσσουν οι Τόνια Κιουσοπούλου, Άγγελ Νικολάου-Κοννάρη, Αναστασία Παπαδία-Λάλα και Φωκίων Π. Κοτζαγιώργης. Στο «Το παρόν διαβάζει το παρελθόν: ο κόσμος των αυτοκρατοριών» συμμετέχουν οι Antony Kaldellis, Πάρις Γουναρίδης και Μαρίνος Σαρηγιάννης. Για τους «Προσδιορισμούς και ταυτότητες: μαρτυρίες και προσλήψεις» γράφουν οι Ελένη Αγγελομάτη-Τσουγκαράκη, Γιώργος Τόλιας, Ηλίας Κολοβός και Ιωάννης Κ. Χασιώτης. Τη μετάβαση «Από τον θρησκευτικό στον εθνικό λόγο» εξετάζουν οι Γιώργος Πάλλης, Γιώργος Τζεδόπουλος και Ιωάννης Ζελεπός. Τον «Ευρύ χώρο της διασποράς και τον κόσμο των Βαλκανίων», που κλείνει το πρώτο μέρος, προσεγγίζουν οι Francesco Scaliora, Αγγελική Κωνσταντοπούλου, Ίκαρος Μαντούβαλος, Ανδρέας Λυμπεράτος, Lidia Cotovanu, Tudor Dinu, Νικόλαος Πίσσης και Δημήτριος Μ. Κοντογεώργης. Το δεύτερο μέρος «Ο μακρός 19ος αιώνας» ξεκινά με «Προσδιορισμούς και ταυτότητες: τα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης» με κείμενα των Ελπίδας Κ. Βόγλη, Αλεξάνδρας Σφοίνη και Μαρίας Ευθυμίου. Ακολουθούν οι «Προσδιορισμοί και ταυτότητες: το εθνικό πλαίσιο» με παρουσιάσεις των Nadia Danova, Σπυρίδωνος Ι. Πλουμίδη και Αναστασίας Χαμάτσου. Η τελευταία ενότητα αναφέρεται στο «Το παρόν διαβάζει το Παρελθόν: το εθνικό πλαίσιο» και συμμετέχουν οι Νικήτας Σινιόσογλου, Γιάννης Κουμπουρλής, Δημήτρης Παυλόπουλος, Ευάνθης Χατζηβασιλείου και Βαγγέλης Καραμανωλάκης.
ΔΗΜΟΣ ΑΙΓΙΝΑΣ, Επιτροπή «Αίγινα 2021», Η Αίγινα του Καποδίστρια: Αφιέρωμα στα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση του 1821, Ιστορικό Λεύκωμα, κείμενα Προνόη Θεολογίδου, Διονύσης Χ. Καλαμάκης, Μάρω Καρδαμίτση-Αδάμη, επιμέλεια Γιάννης Προβής, Διεύθυνση Εκδόσεων και Εκτυπώσεων της Βουλής των Ελλήνων, Αθήνα 2021, 157 σ.
Προτάσσονται Πρόλογος του προέδρου της Βουλής των Ελλήνων Κ. Τασούλα, Χαιρετισμός του δημάρχου Αίγινας Γ. Ζορμπά και του προέδρου της Επιτροπής «Αίγινα 2021», Μ. Κοττάκη. Το δίγλωσσο (ελληνικά και αγγλικά) λεύκωμα παρουσιάζει την Αίγινα του 19ου αι., την Αίγινα στα χρόνια της Επανάστασης και στη συνέχεια ως έδρα της κυβέρνησης, την έλευση του Καποδίστρια στο νησί και την ορκωμοσία του. Ακόμα, περιγράφει την Αίγινα ως την πρώτη πρωτεύουσα της Ελλάδας, το έργο του Κυβερνήτη και τα καποδιστριακά κτίρια. Κλείνει με Επίμετρο, Χρονολόγιο και Βιβλιογραφία. Πλούσια και ενδιαφέρουσα εικονογράφηση συνοδεύει τα επετειακά κείμενα και τον απολογιστικό χαρακτήρα της επετείου της συμπλήρωσης 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης.
Μπάμπης Δρακόπουλος: Ένας δημοκρατικός ηγέτης της Αριστεράς. Ανέκδοτες αναμνήσεις και πολιτικά κείμενα, επιμέλεια Άντα Καπόλα, Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας – Ινστιτούτο «Νίκος Πουλατζάς», Θεμέλιο, Αθήνα 2020, 310 σ.
Τον Πρόλογο συνυπογράφουν οι Άντα Καπόλα, Βαγγέλης Καραμανωλάκης και Ηλίας Νικολακόπουλος. Το βιογραφικό σημείωμα συνέταξε η Άντα Καπόλα. Ακολουθούν οι «Αναμνήσεις» και «Τα Κείμενα» του Μπάμπη Δρακόπουλου. Το Επίμετρο περιλαμβάνει προσωπικά κείμενα των Σόνια Γ. Τσιτήλου, Τάκη Μπενά, Κώστα Φιλίνη, Παύλου Κλαυδιανού και Μαρλένας Πολιτοπούλου.
Πειραιάς: Το λιμάνι και η πόλη, Επιστημονικό Συμπόσιο 7-8 Νοεμβρίου 2018, Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού & Γενικής Παιδείας, Αθήνα, Σεπτέμβριος 2020, 199 σ.
Πρακτικά ενός Συνεδρίου που δεν επικεντρώθηκε αποκλειστικά στο παρελθόν (τους ελληνιστικούς χρόνους, τα χρόνια 1834-1940), δεν εξετάζει μόνο τους ανθρώπους του και τις εκλογικές συμπεριφορές του, αλλά αναφέρεται και στις μελλοντικές δυνατότητες που μπορούν να προκύψουν μέσα από τον επαναπροσδιορισμό της πόλης και του λιμανιού, εκείνες τις προϋποθέσεις που θα οδηγήσουν στην επιζητούμενη βιώσιμη ανάπτυξη.
Η πολιτική κληρονομιά του Ελευθερίου Βενιζέλου: Συνέχειες και ασυνέχειες, Πρακτικά Συνεδρίου 24-26 Νοεμβρίου 2016, συνδιοργάνωση του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία-Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος», Χανιά- Μουσείο Μπενάκη, επιστημονική επιμέλεια: Γιώργος Κουκουράκης & Τάσος Σακελλαρόπουλος, Αθήνα 2021, 470 σ.
Προλογίζει ο πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων Κωνσταντίνος Τασούλας. Την Εισαγωγή υπογράφουν οι επιστημονικοί επιμελητές και τις Εισαγωγικές ομιλίες οι Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης και Νικόλαος Εμμ. Παπαδάκης. Τέσσερα μέρη αποτελούν τον τόμο. «Βενιζελισμός και κομματικό σύστημα» είναι το πρώτο, που περιλαμβάνει συμβολές των Γιάννη Σκαλιδάκη, Σωτήρη Ριζά, Κατερίνας Δέδε, Γιάννη Τζαννετάκου, Γιώργου Κουκουράκη, Ευάνθη Χατζηβασιλείου, Ελένης Πασχαλούδη. Το δεύτερο μέρος «Εξωτερική πολιτική – Κύπρος» φιλοξενεί τις παρουσιάσεις των: Κωνσταντίνας Ε. Μπότσιου, Αντώνη Κλάψη και Πέτρου Παπαπολυβίου. Ακολουθούν «Θεσμοί και μεταρρυθμίσεις» με τις παρουσιάσεις των Σπύρου Βλαχόπουλου, Μιχάλη Τσαπόγα, Αλέξανδρου Κεσσόπουλου, Βασίλη Ν. Κολλάρου, Ιωάννη Μ. Κονιδάρη, Αμαλίας Κωτσάκη, Δημήτρη Παναγιωτόπουλου, Χάρη Ν. Μελετιάδη, και Γιώργη Γιατρομανωλάκη. Τέλος, κλείνει με την ενότητα «Προσλήψεις του Βενιζέλου στη μεταπολεμική Ελλάδα», με τους Χρήστο Τριανταφύλλου, Τάσο Σακελλαρόπουλο, Γεωργία Α. Αντωνοπούλου, Γιάννη Σταθάτο, Σπύρο Ορνεράκη, Δημήτρη Τζιόβα, Αγγέλα Καστρινάκη και Μάρω Δούκα. Περιλαμβάνει Ευρετήριο κυρίων ονομάτων-προσώπων και εικονογράφηση.
Ιωάννης Δ. ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ, Ψυχρός Πόλεμος, Εκδόσεις ΕΑΠ, Αθήνα Μάρτιος 2021, 218 σ.
«Ο Ψυχρός Πόλεμος τερματίστηκε αναπάντεχα το 1989-1990. Αντίθετα με τους φόβους των πολλών, αυτό δεν συνέβη με πάταγο αλλά με ψίθυρο.», γράφει στο οπισθόφυλλο ο συγγραφέας, που διδάσκει Διπλωματική Ιστορία στη Νομική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Δύο τα μέρη του βιβλίου, με το πρώτο να παρουσιάζει την παγκόσμια διάσταση. Το κεφάλαιο «Η κλιμάκωση» περιλαμβάνει υποκεφάλαια για τις αποκλίσεις, την καχυποψία, την ανασφάλεια και ανάσχεση, την κλιμάκωση, τις επεμβάσεις και τα πυρηνικά. Το κεφάλαιο «Η συνύπαρξη» περιλαμβάνει τα θέματα: ύφεση, πόλεμος λέξεων, Δύο Κόσμοι, Τρίτος Κόσμος, Κούβα. Το επόμενο, με τίτλο «Προκλήσεις», αναφέρεται στην Ανατολική Ασία, τους αμφισβητίες, το ξεχωριστό 1968, τους πολέμους και τη διπλωματία και στην ασυδοσία. Το τελευταίο κεφάλαιο του μέρους τιτλοφορείται «Η αναζωπύρωση και το τέλος», με αναλύσεις για τις παγίδες, τους φραγμούς, την παλινδρόμηση, την κορύφωση, την αποκλιμάκωση και μια αποτίμηση. Το δεύτερο μέρος είναι αφιερωμένο στην «Ελληνική εμπειρία» και αναπτύσσεται σε τρία επιμέρους κεφάλαια. «Η εποχή της περιχαράκωσης» περιγράφεται από το «πρώτο θερμό μέτωπο», την ένταξη στην Ατλαντική Συμμαχία, τον από «βορράν κίνδυνο», τη συμμαχική προστασία και την αμερικανική στρατιωτική παρουσία, την ξένη βοήθεια και τις αμυντικές δαπάνες. «Η εποχή των αντιφάσεων» αναφέρεται στη δοκιμασία του Κυπριακού, την «ευρωπαϊκή επιλογή», τα περιφερειακά ερείσματα και την κεντρώα παρένθεση. «Η εποχή της υπέρβασης» προσεγγίζει τα ζητήματα του Ψυχρού Πολέμου ως άλλοθι, τα όρια της «πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής», την τελευταία πράξη και κλείνει με τον Επίλογο. Περιλαμβάνει Πηγές έντυπες και ηλεκτρονικές και πάντα χρήσιμο Ευρετήριο κυρίων ονομάτων.
Κωνσταντίνος Αν. ΤΑΣΟΥΛΑΣ, Το μέγεθος και η μοίρα του Ευάγγελου Αβέρωφ-Τοσίτσα, έκδοση β΄, Βουλή των Ελλήνων, Αθήνα 2019, 58 σ.
Πρόκειται για Ομιλία του Κωνσταντίνου Αν. Τασούλα από τη θέση του προέδρου του Οργανισμού Προώθησης Εξαγωγών στην Αίθουσα της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας (2 Ιουνίου 1993).
ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ
Γνωρίζω τον τόπο μου, την ιστορία μου, Οδηγός Πολιτιστικών Προορισμών και Εκπαιδευτικών Προγραμμάτων για τον Νομό Έβρου, Δεκέμβριος 2012.
Περιλαμβάνει πληροφορίες για τους αρχαιολογικούς χώρους και τα νεότερα μνημεία, τα μουσεία και τους χώρους τέχνης, τα εκπαιδευτικά προγράμματα, καθώς και Βιβλιογραφία με πηγές έντυπες και διαδικτυακές.
ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ
Θανάσης ΒΑΛΤΙΝΟΣ, Όπως ο Έρωτας: Επιλογή συνεντεύξεων, 1972-2018, φιλολογική επιμέλεια – επίμετρο Κωστής Δανόπουλος, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, σειρά: «Μαρτυρίες & βιογραφίες», Αθήνα 2020, 352 σ.
Ο τόμος των συνεντεύξεων κλείνει με το Επίμετρο του επιμελητή, Εργογραφία Ελληνικών Εκδόσεων Θανάση Βαλτινού και τις Πρώτες Δημοσιεύσεις Συνεντεύξεων.
Ηλίας ΒΕΝΕΖΗΣ, Ελληνική Διάρκεια: Μορφές και θέματα των γραμμάτων και των τεχνών, Α΄ (1924-1952), φιλολογική επιμέλεια Χ. Α. Καράογλου, Κατερίνα Καρβέλα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2019, 722 σ.
Το πρώτο μέρος «Άρθρα» περιλαμβάνει άρθρα από το 1924 έως το 1952 και το δεύτερο «Συνεντεύξεις και επιστολές» από το 1930 έως το 1952. Κλείνει με Ευρετήριο ονομάτων και έργων.
Προνόη ΘΕΟΛΟΓΙΔΟΥ, Ο Ξάστερος που έγινε Αστέριος, Η Αιγιναία, Αίγινα 2021, 31 σ.
Παιδικό αφήγημα με κεντρικό ήρωα ένα αγόρι 16 χρονών που ζει την περίοδο της Ελληνικής Επανάστασης. Μαθαίνει τα πρώτα γράμματα από τον καλόγερο του Μοναστηριού του Αϊ-Λια, πριν ολοκληρώσει τη μόρφωσή του με επιτυχία στο Ορφανοτροφείο της Αίγινας. Εκεί, του ανοίγεται ο επαγγελματικός δρόμος της διδασκαλίας. Είναι μια αληθινή ιστορία με ιστορικά στοιχεία και καλό τέλος, ανάγλυφα δοσμένη με τρυφερότητα και συγκίνηση. Την καλαίσθητα επιμελημένη έκδοση συνοδεύει εικονογράφηση εποχής.
Μαρία ΜΟΜΦΕΡΑΤΟΥ, Το καλογεράκι του Μυστρά, μεταγλώττιση – επιμέλεια Κατερίνα Δασκαλάκη, εκδόσεις Καπόν – Λύκειον των Ελληνίδων, Αθήνα 2021, 176 σ.
Με φόντο την Ελληνική Επανάσταση, η ιστορία ενός πεντάρφανου μικρού αγοριού το οποίο αναλαμβάνουν δύο καλόγριες στο μοναστήρι της Παντάνασσας στον Μυστρά, έως ότου ο Γερμανός καθηγητής Μύλλερ τού προτείνει να σπουδάσει στο Μόναχο. Το καλογεράκι επιστρέφει στην Ελλάδα με το ίδιο καράβι που φέρνει τον Όθωνα στο Ναύπλιο. Παιδικό μυθιστόρημα που δημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο περιοδικό Παιδική Ζωή τα χρόνια 1927-1931.
Γιάννης ΣΤΡΟΥΜΠΑΣ, «Η ασάφεια των ορίων»: Το υπερλογικό στοιχείο στο λογοτεχνικό έργο του Αργύρη Χιόνη, Εκδόσεις Σμίλη, Αθήνα 2021, 263 σ.
Η μελέτη είναι μέρος της διπλωματικής εργασίας του Γ. Στρούμπα στο Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών του Τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Ο Πρόλογος περιγράφει το αντικείμενο της εργασίας και τα κριτήρια επιλογής του υλικού, καθώς και τις δυσκολίες-προκλήσεις της έρευνας και τα κύρια μεθοδολογικά εργαλεία που τέθηκαν σε εφαρμογή. Κλείνει με κατάλογο ευχαριστιών που πάντα μαρτυρά τον κόπο του ερευνητή, την εντέλει εξωστρέφεια κάθε μελέτης και τις απαραίτητες συνέργειες. Δομείται σε τέσσερις ενότητες: «Αργύρης Χιόνης: βιογραφικά και εργογραφικά στοιχεία, ένταξη του συγγραφέα στην εποχή του, βασικά στοιχεία ποιητικής», «Το υπερλογικό στοιχείο στο λογοτεχνικό έργο του Αργύρη Χιόνη», «“Η ασάφεια των ορίων”: ρεύματα και στοιχεία που συνδιαμορφώνουν τον υπρερλογικό κόσμο του Αργύρη Χιόνη» με τα στοιχεία του Υπερρεαλισμού του Παραλόγου, του Μαγικού Ρεαλισμού, του Φανταστικού, της Φάρσας, της Ειρωνείας και του Γκροτέσκου, και του Πρωτόγονου, και «Η σαφήνεια της ενότητας». Στο τέλος, η Βιβλιογραφία περιλαμβάνει πηγές, μελέτες, άρθρα, συλλογικούς τόμους, ανθολογίες, λεξικά, περιοδικά, αφιερώματα, ηλεκτρονικές πηγές, ελληνικές και ετερόφωνες, καθώς και το Αρχείο Αργύρη Χιόνη που απόκειται στο Εργαστήριο Αρχειακών Τεκμηρίων και Τύπου του Τμήματος Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών και φυλάσσεται στη Αρχειοθήκη της Βιβλιοθήκης και Κέντρου Πληροφόρησης του ίδιου πανεπιστημίου.
Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, Αντώνης Σαμαράκης: Μία διαδρομή στον 20ό αιώνα, ιδέα – επιμέλεια Θ. Νιάρχος, Σίσσυ Παπαθανασίου, Αθήνα 2020, 272 σ.
Δίγλωσσο λεύκωμα που κυκλοφόρησε με αφορμή τη συμπλήρωση εκατό χρόνων από τη γέννηση του πεζογράφου Αντώνη Σαμαράκη (1919-2003) καθώς και το «Έτος Αντώνη Σαμαράκη», το 2020, σύμφωνα με την ανακήρυξη του ΥΠΠΟ. Το λεύκωμα δομείται σε τρία μέρη. Το πρώτο περιλαμβάνει τη βιογραφία και την εργογραφία του, εικονογραφημένο από το προσωπικό του αρχείο. Στο δεύτερο δίνεται ο λόγος σε προσωπικότητες που τον γνώρισαν από κοντά να εκφράσουν τις σκέψεις και τις απόψεις τους για τον ίδιο, το συγγραφικό του έργο και την κοινωνική του δράση. Στο τρίτο μέρος συγκεντρώθηκαν φωτογραφικά τεκμήρια που αποτυπώνουν την κοινωνική του ζωή, την επικοινωνία με ομότεχνους.
ΠΟΙΗΣΗ
Κλέφτικα Τραγούδια, μεταφρασμένα σε πέντε γλώσσες (1824-1843), εισαγωγή Αλέξης Πολίτης, επίμετρο – επιμέλεια Παντελής Μπουκάλας, επιλογή τραγουδιών Παντελής Μπουκάλας, Αλέξης Πολίτης, Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία, Αθήνα 2020, 191 σ.
Οι μεταφραστές είναι λόγια πρόσωπα που χαίρουν διεθνούς αναγνώρισης. Στα γαλλικά μετέφρασε ο Κλωντ Φωριέλ, στα γερμανικά ο Γιόχαν Βόλφγκανγκ Γκαίτε και ο Βίλχελμ Μύλλερ, στα αγγλικά ο Τσαρλς Μπρίνσλεϋ Σέρινταν και ο Π. Μ. Λ. Τζος, και στα ρωσικά ο Ν. Ι. Γκνιεντιτς και ο Γεώργιος Ευλάμπιος. Τα τραγούδια παρουσιάζονται αντικριστά, αριστερά τα ελληνικά λόγια και στη δεξιά σελίδα η μετάφραση. Πρόκειται για έκδοση που εντάσσεται στο επετειακό εκδοτικό πρόγραμμα του Ιδρύματος της Βουλής των Ελλήνων και προορίζεται να προσφερθεί ως δώρο σε επισκέπτες κατά τη διάρκεια, κυρίως, του έτους μνήμης 2021.
ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ
Η Εστία, Ημερολόγιον 2021, Βιβλιοθήκη της Εστίας, γενική εποπτεία Ελευθέριος Σκιαδάς, 117 σ.
Επετειακό, βασισμένο σε αποσπάσματα κειμένων που δημοσιεύτηκαν κατά καιρούς στην εφημερίδα Εστία, περιλαμβάνει εικονογράφηση, προσωπογραφίες αγωνιστών και σύντομα κείμενα.
Ημερολόγιο 2021: Οι αγωνιστές στον Μοριά, 1821-1827, κείμενα – ανθολόγηση Ζιζή Σαλίμπα, ζωγραφική Φωτεινή Στεφανίδη, Εκδόσεις Θίνες – Φιλοτεχνικός Όμιλος Τρίπολης, Τρίπολη 2020.
Ο Φιλοτεχνικός Όμιλος Τρίπολης συμμετέχει στον εορτασμό των 200 χρόνων από την Επανάσταση του 1821 με το Ημερολόγιο, στο οποίο απεικονίζονται ήρωες της ελευθερίας. Παρουσιάζονται μέρα με τη μέρα τα σημαντικότερα γεγονότα, όπως τα κατέγραψε ο Κύπριος Σολομών Νικολαΐδης στον Χρονολογικό Πίνακα που τυπώθηκε το 1833 στο Βασιλικό Τυπογραφείο της Αίγινας.
ΛΕΥΚΩΜΑΤΑ
Λέσχη Ελλήνων Γελοιογράφων, Covid-19: Cartoon Fair 2020, Βουλή των Ελλήνων, Μορφωτικό Ίδρυμα ΕΣΗΕΑ, Αθήνα 2020, 143 σ.
Δίγλωσσο έγχρωμο λεύκωμα αφιερωμένο στους γιατρούς, τους νοσηλευτές και το προσωπικό των Δημόσιων Νοσοκομείων, «που δίνουν τον καλύτερό τους εαυτό μέσα σε εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες». Συνήθως οι εκθέσεις της Λέσχης Ελλήνων Γελοιογράφων παρουσιάζονταν στο Μετρό του Συντάγματος, όμως, εξαιτίας της πανδημίας το 2020, η έκθεση παρουσιάστηκε ηλεκτρονικά από την ιστοσελίδα της Λέσχης. Ο λευκωματικός κατάλογος τυπώθηκε στο Τυπογραφείο της Βουλής των Ελλήνων και περιέχει 157 έργα 33 Ελλήνων γελοιογράφων (από τους οποίους δύο είναι γυναίκες).
20 χρόνια 2020, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος, Χανιά 2020, 80 σ.
Εορταστικό απολογιστικό εικονογραφημένο λεύκωμα με την ευκαιρία συμπλήρωσης 20 χρόνων του Ιδρύματος: από το ξεκίνημα όλες οι δράσεις με τα μουσεία, τα εκπαιδευτικά, η Βιβλιοθήκη και το Αναγνωστήριο, τα αρχεία και οι συλλογές, το ψηφιακό αρχείο, τα ερευνητικά προγράμματα, οι νέες τεχνολογίες, τα συνέδρια και οι ημερίδες, οι εκδόσεις, οι εκδηλώσεις, οι εκθέσεις, το πλατύ δίκτυο των συνεργασιών, τα παραρτήματα, ο Σύλλογος Φίλων, η απήχηση, τα ιδρυτικά μέλη, οι ευεργέτες και οι χορηγοί.
Καλλιγραφένια στρωσίδια Παλαιοχωρίου Χαλκιδικής, Ι. Ν. Παμμεγίστων Ταξιαρχών Παλαιοχωρίου, 2020, 114 σ.
Κιλίμια, μικρά κιλίμια-μπάντες, αφηγήσεις γυναικών που θυμούνται, χαλιά, φωτογραφίες από την υπαίθρια έκθεση, γύρω από τον σίγουρα αιωνόβιο πλάτανο, είναι το περιεχόμενο του λευκώματος μιας υφαντικής τέχνης που φθίνει, αν και έχει να επιδείξει όμορφά και έντονα χρώματα λαϊκής αισθητικής.
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ
Απόπλους σαμιακών γραμμάτων και τεχνών περιήγηση, έτος 31ο, τχ. 86-86, φθινόπωρο 2020.
Περιλαμβάνει το αφιέρωμα «Σάμος, Ικαρία, Φούρνοι και Καστελλόριζο στην Επανάσταση του 1912 και η ενσωμάτωσή τους στην Ελλάδα» (σ. 74-123) και ένα μικρότερο δύο συμβολών στον ποιητή Κώστα Γ. Παπαγεωργίου (σ. 128-136).
Απόπλους σαμιακών γραμμάτων και τεχνών περιήγηση, έτος 31ο, τχ. 87, άνοιξη 2021.
Τεύχος αφιερωμένο στη «Σάμο στην Επανάσταση», με σειρά συμβολών που παρουσιάζουν ειδικό πολύπλευρο ενδιαφέρον για το νησί, και όχι μόνο. Όπως για παράδειγμα το κείμενο για την πρόσληψη της δράσης των Ελληνίδων του ’21 μέσα από γυναικεία έντυπα της Χρ. Αναγνωστοπούλου.
Open2U, εφημερίδα Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου, μηνιαία έκδοση, Απρίλιος 2021, 20 σ.
Το Τηγάνι, μικρό περιοδικό, τχ. 32, Ιανουάριος 2021, εκδότης ο Σύλλογος Πυθαγορείων Σάμου, Αθηνών, Πειραιώς και περιχώρων.
Περιλαμβάνει αφιέρωμα στον Νώντα Α. Σολούνια (σ. 202-215) και σε πολλούς ανθρώπους και τόπους, όπως ο Ναός του Αγίου Νικολάου Πυθαγορείου και τα λιμενικά έργα στο Τηγάνι, αλλά και τη σύμβαση με τον εργολάβο Πέτρο Μπιανκέτη στα τέλη του 19ου αι.· τχ. 33, Μάιος 2021, όπου συνεχίζεται η αφήγηση της ζωής του Ν. Σολούνια και άλλων προσώπων του 20ού αι. Πάντα με επίκεντρο το σαμιώτικο Τηγάνι, ένα άρθρο για τη θάλασσα και την αλιεία, με αναφορές στον διορισμένο από τον προσωρινό διοικητή υγειονομοφύλακα Δημήτριο Γιάμαρη και στα υδραυλικά έργα στα τέλη του 19ου αι.
ΑΝΑΤΥΠΑ
Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών, Επίσημοι Λόγοι, πρυτανεία Μελετίου Αθανασίου, Κ. Δημόπουλου, 2015-2019, τ. 37ος, Ακαδημαϊκό έτος 2018-2019, Μέρος Α΄, Ανάτυπο εκδήλωσης 14, Εκδόσεις ΕΚΠΑ, Αθήνα 2020, σ. 263- 282.
Περιλαμβάνει τους λόγους της επιστημονικής εκδήλωσης που οργανώθηκε με αφορμή την έκδοση του τόμου Έλλην, Ρωμηός, Γραικός: Συλλογικοί προσδιορισμοί και ταυτότητες, σε επιμέλεια των Όλγας Κατσιαρδή-Hering, Αναστασίας Παπαδία-Λάλα, Κατερίνας Νικολάου και Βαγγέλη Καραμανωλάκη του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής.
