PAOLO GERBAUDO, συνέντευξη στον Αντώνη Γαλανόπουλο
τχ. 136
ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΑΛΑΝΟΠΟΥΛΟΣ: Στο νέο σας βιβλίο Η μάσκα και η σημαία (The Mask and the Flag: Populism, Citizenism and Global Protest, Hurst, 2017), υποστηρίζετε ότι τα σύγχρονα κινήματα διαμαρτυρίας φέρουν το σημάδι του «λαϊκισμού των πολιτών» (citizenism). Τι ακριβώς είναι ο «λαϊκισμός των πολιτών»; Στο παρελθόν έχετε αναφερθεί επίσης στον «αναρχο-λαϊκισμό» (anarcho–populism). Πρόκειται για την ίδια έννοια;
PAOLO GERBAUDO: Ο «λαϊκισμός των πολιτών», όπως τον περιγράφω στο βιβλίο μου, είναι η ιδεολογία των κινημάτων του 2011, του «Occupy Wall Street», του κινήματος των «Indignados» στην Ισπανία και των «Αγανακτισμένων» στην Ελλάδα, όλων αυτών των κινημάτων διαμαρτυρίας που, παρά τις διαφορές τους, μοιράζονται κοινά χαρακτηριστικά ως προς τις πρακτικές, τον λόγο και το όραμά τους.
Αυτά τα κινήματα επιχείρησαν να ανακτήσουν τη λαϊκιστική ιδέα, που δεν ήταν μέχρι τότε παρούσα στα κινήματα διαμαρτυρίας. Πρόκειται για ένα περίεργο είδος λαϊκισμού: δεν είναι το είδος του λαϊκισμού που συσχετίζουμε με τους λαϊκούς αγώνες του δέκατου ένατου αιώνα ή με τον λατινοαμερικάνικο λαϊκισμό. Γι’ αυτό και τον περιγράφω ως «λαϊκισμό των πολιτών».
Καταρχάς αυτό σημαίνει ότι σε αυτά τα κινήματα αναφέρεται πιο συχνά το υποκείμενο του «πολίτη» παρά αυτό του «λαού». Το γεγονός συνεπάγεται μια σειρά από ενδιαφέροντα πράγματα. Σημαίνει ότι κατά κάποιο τρόπο η αναφορά στον λαό φαίνεται να μην είναι πια της μόδας, δεν είναι σε συγχρονισμό με τη σημερινή κοινωνία, που χαρακτηρίζεται από έναν υπερ-ατομικισμό και στην οποία οι άνθρωποι έχουν μεγαλύτερη δυσκολία ταύτισης με ένα πρωταρχικό ολοποιητικό υποκείμενο, όπως ο «λαός». Αντίθετα, βρίσκουν ένα ευκολότερο σημείο ταύτισης: τον «πολίτη» ως μεμονωμένο μέλος του λαού. Οι αναφορές στον «πολίτη» και όχι στον «λαό» επιτρέπουν ένα πιο πλουραλιστικό και προσανατολισμένο προς τη διαφορετικότητα είδος λαϊκισμού. Η χρήση αναφορών στον πολίτη συνεπάγεται επίσης ότι οι πολίτες είναι αυτο-οργανωμένοι.
Συνήθως, βρίσκουμε στον λόγο αυτών των κινημάτων την ιδέα της αυτο-οργάνωσης των πολιτών, μέσω της συγκέντρωσής τους στις πλατείες, στις νέες αγορές. Από την ίδια την πράξη της συνάθροισης, οι άνθρωποι είναι σε θέση να προωθήσουν αυτή την αυτο-οργάνωση που τους οδηγεί τελικά στο να συγκροτήσουν μια λαϊκή εξουσία. Αυτές είναι οι διαφορετικές διαστάσεις που περιγράφουν τον λαϊκισμό των πολιτών, ο οποίος χρησιμοποιείται αναλυτικά για να περιγράψει ένα διαφορετικό είδος λαϊκιστικού λόγου, που δεν περνά απαραίτητα μέσα από τη μεσολάβηση ενός χαρισματικού ηγέτη.
Χρησιμοποιώ τον όρο «λαϊκισμός των πολιτών» εναλλακτικά ως προς τον όρο «αναρχο-λαϊκισμός», αφού στην πράξη είναι το ίδιο. Ο λαϊκισμός των πολιτών συνιστά έναν αναρχο-λαϊκισμό, ακριβώς λόγω του γεγονότος ότι αποκηρύσσει, εξαλείφει την ανάγκη για ένα χαρισματικό ηγέτη ως σημείο ενότητας και ταύτισης για τα λαϊκά κινήματα.
[…]
Ο Paolo Gerbaudo διδάσκει ψηφιακή κουλτούρα και κοινωνία στο King’s College του Λονδίνου.