Νίκος Θεοτοκάς
τχ. 132-133
Έχουμε μπροστά μας, με τη φροντίδα του ακούραστου Νίκου Γκιώνη και των πολύτιμων εκδόσεων Πόλις, το βιβλίο του Γιάννη Μπαλαμπανίδη, με τον τίτλο Ευρωκομμουνισμός: από την κομμουνιστική στη ριζοσπαστική ευρωπαϊκή Αριστερά.
Είναι μια δουλειά που έρχεται να προστεθεί στην εργογραφία συνομηλίκων του, λίγο πάνω λίγο κάτω, νέων ιστορικών και κοινωνικών επιστημόνων που, με τις έρευνές τους, ανανεώνουν καθοριστικά τις γνώσεις και τα διανοητικά μας εργαλεία. Μέσα στη μελαγχολία των χρόνων της κρίσης, θέλω να πω, υπάρχει κάτι νέο και παραγωγικό, ζωντανό και ζωογόνο που δίνει τον τόνο στην ελληνική επιστημονική κοινότητα: αναφέρομαι σε διδακτορικές ή μεταδιδακτορικές εργασίες, συντριπτικό ποσοστό των οποίων εκπονήθηκε σε ελληνικά πανεπιστήμια. Αυτό το τελευταίο, πλάι σε πλήθος προϊόντων της πεπατημένης, χρειάζεται να τροφοδοτεί τις μέριμνες και τις ιδέες για το μέλλον των πανεπιστημιακών και ερευνητικών μας θεσμών. Δυστυχώς, όμως, η κρίση και οι προτεραιότητες που υπαγορεύουν οι συσχετισμοί, δεν επιτρέπουν στα ιδρύματα να υποδεχτούν αυτήν την ανανεωτική δυναμική, που εκφράζεται από νέους ερευνητές με ονοματεπώνυμο και με δημοσιευμένο ήδη σημαντικό έργο.
Είχα τη μεγάλη τύχη και το ακριβό προνόμιο να παρακολουθήσω από κοντά την πορεία, τα ερωτήματα και τους αναπροσανατολισμούς της έρευνας του Γιάννη Μπαλαμπανίδη. Ιστορικός, η αφεντιά μου, αν και κοινωνιολόγος κατά τον τύπο, δυσκολεύομαι πολύ να τοποθετήσω τη διατριβή και το βιβλίο του Γιάννη σε κάποια θεσμισμένη επιστημονική περιοχή, πέρα από αυτή της ιστοριογραφίας. Για να πάω, όμως, με τα νερά του, ας συμφωνήσουμε, ότι πρόκειται για ένα έργο στον χώρο της «συγκριτικής πολιτικής», με ιστορικό βάθος, σε κάθε σελίδα του οποίου ξεχειλίζει η επιμονή στους τρόπους του «επιχειρηματολογείν διά των τεκμηρίων», καθώς το λέει ο Σπύρος Ασδραχάς.
Τούτο και μόνο υπονομεύει, διακριτικά, παραδομένες τυπολογήσεις και αποτρέπει την αναπαραγωγή γενικεύσεων, που έχουν κατασκευαστεί στους πολύ υψηλούς ορόφους της αφαίρεσης. Έχει, δηλαδή, μια κριτική σχέση με τα εργαλεία που έχει αποκομίσει στα διαφορετικά –και συμπληρωματικά, όπως αποδεικνύεται–περιβάλλοντα των σπουδών του.
Ευρωκομμουνισμός, λοιπόν.
Να θυμίσω, με την ευκαιρία, δύο πράγματα γνωστά και επισημασμένα στις σελίδες του βιβλίου: το πρώτο έχει να κάνει με τον τίτλο της διδακτορικής διατριβής, που αποτέλεσε τη μήτρα αυτού το βιβλίου: Η Ευρωκομμουνιστική «στιγμή»: προϋποθέσεις, όρια και κληρονομιές· το δεύτερο αφορά στο γεγονός ότι αφετηρία της δουλειάς και της έρευνας του Μπαλαμπανίδη ήταν η μελέτη της περίπτωσης του ΚΚΕ εσωτερικού.
Ο Νίκος Θεοτοκάς διδάσκει ιστορία στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου.
