εκδ. Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2016, 344 σ.
Αλεξάνδρα Μπακαλάκη
τχ. 134-135
Η μακρόχρονη εθνογραφική έρευνα στην οποία βασίζονται οι Επιτηρούμενες ζωές επικεντρώθηκε στις περιοχές της ανατολικής Μακεδονίας που βρίσκονται ανάμεσα στους ποταμούς Στρυμόνα και Νέστο και κοντά στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Πιο συγκεκριμένα, το εθνογραφικό πεδίο της Μαρίκας Ρόμπου-Λεβίδη αποτελείται από είκοσι πέντε κοινότητες, δέκα από τις οποίες βρίσκονται στον νομό Σερρών και δεκαπέντε στον νομό Δράμας. Το βιβλίο πραγματεύεται τον μετασχηματισμό των τοπικών μουσικοχορευτικών πρακτικών ως συνεκδοχή των ευρύτερων πολιτικών και πολιτισμικών ανακατατάξεων, που συνετέλεσαν στην ανάδυση και την εδραίωση της εθνικής υποκειμενικότητας των κάποτε σλαβόφωνων κατοίκων της περιοχής.
Όπως είναι γνωστό, από την πλευρά της οθωμανικής διοίκησης, oι σημαντικότερες διαφορές ανάμεσα στους επιμέρους πληθυσμούς της αυτοκρατορίας, οι οποίες αποτελούσαν και τη βάση για την ταξινόμηση των πληθυσμών αυτών σε μιλλέτ, ήταν οι θρησκευτικές. Οι διαφορές που σήμερα ονομάζονται εθνοτικές κατέστησαν σημαντικές και πολιτικοποιήθηκαν στο πλαίσιο των ανταγωνιστικών εθνικισμών που αναδύθηκαν πριν από τη διάλυση του οθωμανικού καθεστώτος. Εξ ορισμού η εθνότητα αποτελεί το πρωταρχικό και αυτονόητο κριτήριο για την ένταξη των ανθρώπων στις αμοιβαία αποκλειόμενες κατηγορίες που ονομάζονται έθνη και ορίζονται ως διαχρονικές και πολιτισμικά ομοιογενείς ολότητες, η κάθε μια από τις οποίες είναι κάτοχος και κληρονόμος μιας εδαφικής επικράτειας που περιβάλλεται από σύνορα. Εξ ορισμού, λοιπόν, από τη σκοπιά του εθνικισμού, η παρουσία «αλλοεθνών» στο εσωτερικό των οικείων εθνικών συνόρων συνιστά ανωμαλία που πρέπει να διορθωθεί. Οι μέθοδοι για την προώθηση της πολιτισμικής ομοιογένειας είναι πολλές: οι «παρείσακτοι» μπορούν να εξοντωθούν, να εκδιωχτούν, να αναγκαστούν να φύγουν από μόνοι τους ή να παρατήσουν τις οικείες συνήθειές τους και να ενταχθούν στον εθνικό κορμό. Πριν και μετά από την προσάρτηση της Μακεδονίας, το ελληνικό κράτος συνδύασε τις παραπάνω μεθόδους προκειμένου η επικράτεια αυτή να γίνει αμιγώς ελληνική.
[…]
Η αλεξάνδρα Μπακαλάκη διδάσκει κοινωνική ανθρωπολογία στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
