David Armitage
τχ. 134-135
Το νεωτερικό σκριπτ της επανάστασης το χαρακτηρίζει η πρωτοτυπία και η καινοτομία. Η πρωτοτυπία του έγκειται στις προσδιορίσιμες απαρχές του, που ανάγονται επακριβώς στη Γαλλία του 1789. Η καινοτομία του, στο ότι εκείνη τη χρονιά «οι Γάλλοι διανοήθηκαν μια ριζική ρήξη με το παρελθόν που θα επιτυγχανόταν με τη συνειδητή θέληση των ανθρώπων, διανοήθηκαν την εναρκτήρια στιγμή μιας δραματουργίας αλλαγής και μετασχηματισμού που προβαλλόταν αορίστως στο μέλλον».
Μετά το 1789, η «επανάσταση», στον ενικό, αντικατέστησε τις «επαναστάσεις-ανακυκλύσεις» (revolutions) στον πληθυντικό. Ό,τι πριν από το 1789 γινόταν αντιληπτό ως αναπόφευκτο φυσικό φαινόμενο, ως προκαθορισμένος αστρονομικός κύκλος ή ως αέναη παλινδρόμηση στα ανθρώπινα πράγματα, νοείται εφεξής ως εμπρόθετο, μετασχηματιστικό και επαναλήψιμο: η επανάσταση, ως πράξη, αντικατέστησε την επανάσταση γεγονός. Με αυτό το τολμηρό κατόρθωμα της συλλογικής φαντασίας η επανάσταση έγινε αναπόδραστα πολιτική, καλύπτοντας κυρίως, αλλά όχι μόνον, θεμελιώδεις αλλαγές που άπτονται της νομής εξουσίας και κυριαρχίας. Στα χρόνια μετά το 1789 η επανάσταση εξελίχθηκε σε αυτοδίκαιη αρχή, στο όνομα της οποίας μπορούσε να νομιμοποιηθεί η πολιτική βία. Τα χαρακτηριστικά αυτά γνωρίσματα, συνδυαζόμενα μεταξύ τους, συνέθεσαν «το σκριπτ για τη νεωτερική πολιτική που επινοήθηκε το 1789».
Τα εν λόγω στοιχεία διαμόρφωσαν την πρωταρχική σύλληψη της επανάστασης ως διαδικασία διά της οποίας ο κόσμος μπορούσε να αναδημιουργηθεί. «[Κ]άθε επανάσταση», σημείωνε ο Franηois Furet, «ιδίως η Γαλλική Επανάσταση, τείνει να αντιλαμβάνεται τον εαυτό της ως απόλυτο ξεκίνημα, ως το σημείο μηδέν της ιστορίας»: παραδόξως, η μοναδικότητα κάθε μετέπειτα επανάστασης έγινε δείκτης της καθολικότητάς της.
Το νεωτερικό σκριπτ της επανάστασης μπορεί να ήταν καινοφανές το 1789, ωστόσο έκτοτε ξαναπαίζεται συχνά σε διάφορες σκηνές ανά τον κόσμο. Οι δημιουργοί των μεταγενέστερων επαναστάσεων το προσάρμοσαν στους δικούς τους σκοπούς, προσθέτοντας νέα στοιχεία σε κάθε επιτέλεση. Οι επαναστατικές τους δραματουργίες δανείζονταν ατάκες, χειρονομίες, σύμβολα και κοστούμια από προηγούμενες παραγωγές. Τα δάνεια αυτά μάλλον περιόριζαν τους πρωταγωνιστές, όπως σημείωνε και ο Karl Marx στη Δεκάτη Ογδόη Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη: «Έτσι, ο Λούθηρος μεταμφιέστηκε σε απόστολο Παύλο, η επανάσταση του 1789-1814 φόρεσε διαδοχικά το ένδυμα της ρωμαϊκής ρεπούμπλικας και της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, ενώ η επανάσταση του 1848 δεν ήξερε τίποτα καλύτερο να κάνει από το να παρωδεί πότε το 1789 και πότε την επαναστατική παράδοση του 1793-1795». Τα δάνεια αυτά χρησιμοποιήθηκαν επιπλέον για να δικαιολογούν τις πράξεις των επαναστατών, καθώς κάθε προσπάθεια ανατροπής της παράδοσης συνέβαλλε στη δημιουργία μιας νέας παράδοσης. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, από το 1789 ως το 1989 αλλά και μετέπειτα, ένα συνειδητά αποθησαυρισμένο επαναστατικό ρεπερτόριο έγινε το κόκκινο νήμα της ίδιας της νεωτερικότητας.
[…]
O David Armitage διδάσκει ιστορία στο στο Πανεπιστήμιο Harvard των ΗΠΑ. Στις αρχές του 2017 θα κυκλοφορήσει η μελέτη του με τίτλο Civil War: A History in Ideas.
