Αναστάσιος Γρηγοράκης
τχ. 130-131
Ο δημόσιος διάλογος, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, περιστράφηκε τα τελευταία χρόνια γύρω από την οικονομική κρίση, τις αιτίες της και τους ενδεχόμενους τρόπους εξόδου από αυτήν. Από την υπογραφή του πρώτου Μνημονίου μεταξύ της Ελλάδας και των πιστωτών της μέχρι την εκλογή, για πρώτη φορά, μιας κυβέρνησης προερχόμενης από την πολιτική γενεαλογία του «ευρωκομουνισμού» ή της «ριζοσπαστικής αριστεράς» και από εκεί στην εξάμηνη διαπραγμάτευση που οδήγησε στη συμφωνία της 12ης Ιουλίου, η Ελλάδα αποτελεί αναμφίβολα ένα εργαστήριο πολιτικού, νομικού, οικονομικού και ευρύτερα κοινωνικού «πειραματισμού». Εάν σηματοδότησε κάτι η τρέχουσα περίοδος κρίσης, τουλάχιστον από το 2010 και έπειτα, είναι ότι ήταν μια περίοδος μετάβασης σε ένα νέο κοινωνικό παράδειγμα. Πέρα από την οξεία οικονομική δυσπραγία και την ιλιγγιώδη ανεργία, ο όρος «κρίση» σηματοδοτεί κάτι πολύ βαθύτερο: την αδυναμία αναπαραγωγής των υποκειμένων και των οικογενειών τους με βάση τους κατεστημένους ιστορικά τρόπους και τις στρατηγικές που ανέπτυξαν μεταπολεμικά. Ειδικότερα για τις μεσοστρωματικές κοινωνικές κατηγορίες, όπως αυτές δημιουργήθηκαν μέσω της εντυπωσιακής οικονομικής ανάπτυξης κατά τη δεκαετία του ’60 και παγιώθηκαν/διευρύνθηκαν οικονομικά και συμβολικά στη μεταπολίτευση, το φάσμα της «κοινωνικής υποβάθμισης» (déclassement social) αποτελεί το κατεξοχήν σύμπτωμα της κρίσης. Υπ’ αυτήν την έννοια, θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι η άνοδος του ΣΥΡΙΖΑ στην εξουσία και η επίκληση της ρήξης με το νεοφιλελεύθερο υπόδειγμα (διαρκής λιτότητα, απόσυρση του κράτους από την οικονομία, περιορισμός του κράτους πρόνοιας, ελαστικοποίηση της εργασίας και «άνοιγμα» αγορών στον ανταγωνισμό) σχετίζεται με αυτήν ακριβώς την κρίση κοινωνικής αναπαραγωγής.
Θα επιχειρήσουμε εδώ να παρουσιάσουμε τα κύρια διακυβεύματα γύρω απ’ αυτά τα ζητήματα και να αναψηλαφήσουμε τα δυνατά πεδία πολιτικής παρέμβασης, πεδία που παραμένουν ανοιχτά, δεδομένης της διατήρησης της ίδιας μεθοδολογίας αντιμετώπισης της ελληνικής κρίσης, όπως αυτή εκφράζεται μέσω των «Μνημονίων Κατανόησης» (MoU) ανάμεσα στην Ελλάδα και τους πιστωτές της. Σε αυτό το πλαίσιο, θα ανατρέξουμε στις κυρίαρχες στρατηγικές μέσα από τις οποίες τα δρώντα υποκείμενα προσπαθούσαν ιστορικά να εξασφαλίσουν ή και να βελτιώσουν την κοινωνική τους θέση, τόσο σε οικονομικό όσο και σε συμβολικό επίπεδο. Ταυτόχρονα, θα πρέπει να εξετάσουμε τον ρόλο της κρατικής παρέμβασης σε αυτά τα πεδία κατά τις τελευταίες δεκαετίες, ενός ρόλου τον οποίο αναδιαμορφώνουν ριζικά οι «μνημονιακές» πολιτικές.
Ο Αναστάσιος Γρηγοράκης διδάσκει ανθρωπολογία στο Université Paris VIII
